Wildlife experts have not been able to adequately explain why a few elephants had been sighted in distress in the oceans closer to shore in the east and even in the deep seas. Some suspect they had been disoriented. Elephants are known to be able to negotiate lakes, reservoirs and rivers. Once again, this week, the navy helped to rescue two elephants seen in the waters off Trincomalee.

They had been detected by sailors on a patrol boat about one kilometre from shore near Round Island at about 6:30 am onSunday, July 30. A team of divers and three more fast attack craft were called in to guide the jumbos back to land. The divers secured a rope around the elephants to help drag them to shore.

The Department of Wildlife Conservation Trinco range office was also alerted to the incident. Around 11:40 am, the two elephants reached the shallow waters around Foul Point in Trincomalee. From there, the wildlife team took control and drove the elephants back to a nearby forest patch.

Trincomalee wildlife range officer, K A Srimal, said they were two young elephants and appeared to be in good health. Two weeks ago, the navy helped to pull to shore another elephant which had gone swimming.

On July 11, a lookout aboard a Dvora patrol craft saw an object about 8 nautical miles offshore from Kokkuthuduwai in Kokilai at about 9:00am, Lieutenant Commander MBC Perera later recalled. It turned out to be an elephant in distress. The rescue was complicated and dangerous and it took nearly 12 hours, ending only at late at night.

He recalled heavy rains at the time and rough seas.

Divers called to the scene took major risks trying to wrap a rope around the belly of the beast to help pull it to shore, slowly. Videos show that the creature appeared spent from struggling against strong currents and could not react aggressively to the human presence.
A navy diver did however recalled being struck by the struggling elephant’s foot and being pushed 10 feet under water as he attempted to cast a rope around the animal. It was about 4:00pmwhen the sailors began to haul the animal, stopping on occasions to allow it to catch up. When they reached the shallows, it was7:30 pm. Wildlife officers came in to help once the creature walked on to shore. The elephant was chased back in into the forest around Pulmuddai.

Wildlife ranger Mr Srimal said elephants had been seen in inland reservoirs such as Gal Oya, Udawalawe, and Maduru Oya.
There are also historical accounts of jumbos swimming on to islands in Trincomalee from the mainland.

Howard Martenstyn remembers seeing a swimming pachyderm back in the 1960s when one swam to Elephant Island from the Trinco dockyard area. Elephant researcher Dr Prithiviraj Fernando suspects that the elephant seen far from shore in the deep seas may have been disoriented and was dragged away by a strong ocean current.

He also remembers that in 2010, an elephant was seen in the seas near Norway Island off Sampur. It has been a translocated animal and had a radio collar. Dr Fernando believes it ended up in the sea in an attempt to find its way back to home. The elephant, named ‘Brigadier’ was found dead, later, having fallen into an abandoned agro-well.

Published on SundayTimes on 30.07.2017 http://www.sundaytimes.lk/170730/news/ocean-going-jumbos-possibly-disoriented-252509.html

Wildlife offcials suspect that the carcass of a female dugong found afloat in the northern seas off Mollikulam on Thursday July 27 with a new-born calf may have been drowned after being trapped in a fishing net.

Dr Sevvandi Jayakody of the Department of Aquaculture and Fisheries of the Wayamba University, said that the female was over seven feet in length and the calf was about three-and-a-half feet in length and well developed. She said she was saddened.

Dr Lakshman Peiris of the Department of Wildlife, said the aminals may have died of suffocation after they had been snared in a fishing net.
The dugong needs to surface to breathe from time to time. If one gets entangled in a net it would not be able to to breathe. In this instance, the mother may have aborted the baby.

Dugong (dugong dugon) known as ‘Muhudu Ura’ in Sinhala, is considered to be ‘critically endangered’ in Sri Lankan waters. They are seen only in the Gulf of Mannar and Palk Bay area in the northern ocean. They are protected by law, but a number of dugongs get killed every year. Dynamite fishing is a major threat, while other fishing gear such as gill nets are death traps. Last year, at least 13 dugongs were killed.
Ocean Resources Conservation Association, reports that another dugong was killed last month in Pukkulum, Wilpattu.

A project funded by Global Environment Fund Project and Mohamed bin Zayed Species Conservation Fund with management of the United Nations Environment Programme is carrying out ground work to help protect dugongs. Experts are surveying the dugong habitat to identify a protected.

Sri Lanka is also a signatory of the memorandum of understanding on the Conservation and Management of Dugongs and their Habitats throughout their range (Dugong MoU) of the Convention on Migratory Species.

Published on SundayTimes on 30.07.2017 http://www.sundaytimes.lk/170730/news/fishing-net-may-have-killed-dugong-and-calf-252575.html

As landslide deaths become increasingly regular in Sri Lanka during heavy rains, a community-based science programme offers a life-saving mechanism. Getting to know about an imminent landslide even a second earlier could make a big difference, but often the early signs are ignored. To address this issue, an ambitious programme was launched last year.

Nature often gives early landslide warnings such as changes in the landscape, cracks on walls and difficulty in closing or opening doors or windows. (read the box story).  Drawing people’s attention to such early warnings is one of the aims of the Community-Based Landslide Early Warning Project (CBLEW). It teaches people in a landslide-prone community to monitor early signs and prepare an initial response.

The National Building Research Organization (NBRO), the premier institution responsible for dealing with landslide prevention, has identified several risk zones.

NBRO Geologist Darshani Rajapakse said the CBLEW project had been introduced to about 100 villages in Badulla, Nuwara Eliya and Kegalle.
The first step of the programme is to educate the communities on early signs of a landslide and how to respond when disaster occurs. The villages are then taught how to use simple equipment such as a rain gauge, a basic but useful device that can save lives.

According to scientists, 75mm rain for 24 hours in a landslide-prone area should put the people on ‘alert’ while 100mm rain upgrades the risk level to a ‘Warning’. A rainfall of 150mm for 24 hours means it is time for ‘evacuation’ for safety.

The third stage of the programme trains the villagers to map the danger zone, identify safe areas to run in case of a disaster and plan safe passage for evacuation. The last stage of the project involves the setting up of a monitoring committee consisting of active participants chosen from the community.

Ms. Rajapakse said the communities were also taught how to use extensometers which monitor earth movements. She said the NBRO had plans to set up automated extensometers in risk areas where cracks had been sighted. If any major movement of the earth is detected, relevant people are notified through a text message.

According to NBRO studies, 20 percent of Sri Lanka’s land or 13,000 square km in 13 districts is landslide prone, with the Badulla, Nuwara Eliya, Matale, Kandy, Kegalle, Ratnapura and Kalutara districts being the top seven districts on the danger list. Areas with isolated mountains and earth mounds in the Monaragala, Kurunegala, Gampaha, Galle, Matara and Hambanthota districs have also been identified as danger zones. The NBRO said it wanted to implement the CBLEW project in all the areas identified as danger zones.

Published on 28.05.2017 on SundayTimes http://www.sundaytimes.lk/170528/news/living-with-landslides-community-based-programme-teaches-combat-techniques-242728.html

Published on SundayTimes on 11.06.2017 – http://www.sundaytimes.lk/170611/news/nandikadal-lagoon-fish-perished-without-oxygen-says-nara-244783.html

Thousands of fish seen floating in the Nandikadal and another nearby lagoon in Mullativu this week died because of a lack of oxygen, experts say.

Nandikadal is where a decisive battle against LTTE terrorism took place in May 2009. So the news of the dead fish triggered more curiosity. The Fisheries Ministry directed the National Aquatic Resources Research and Development Agency to investigate. One June 4, a team led by NARA’s head of Environmental Studies S A M Azmi visited Nandikadal.

“Different species of fish ranging from shrimp, eels to modha were found in the mass fish grave. We tested the water in the lagoon and found that the oxygen level is zero in the affected section of the lagoon. So literally, these fish died due to depletion of oxygen in the water,” Mr Azmi revealed.

They did not find any bacterial infection.
He also pointed out that this is a common phenomenon.
The water level of the Nandikadal lagoon had dropped below the sand bar as a result of the drought and this prevented the flow of water between the sea and the lagoon.

“Usually a sudden rain that brings lot of nitrogen and fertilizer to a water body triggers an algal boom – a rapid growth of microscopic algae. The algae soon die and the decomposition process consumes a lot of the oxygen dissolved in the water rapidly depleting the lifeline of the fish in the water. Once in a while fish in Beira lake and other inland water bodies, too, die due to this phenomenon according to the NARA expert. The area in Mullativu got some rains on the 29th of May, but there was little time for such algae bloom,” he said.

Mr. Azmi believes disturbances of the bottom sediments due to activities such as fishing could have triggered different oxygen consuming processes that led to the sudden depleting of oxygen in the Nandikadal lagoon. He said it is rarely that they record a zero oxygen level in a body of water, adding that even in cases of fish deaths in other areas due to low oxygen, the level is not zero.

The NARA team advised that a section of the sand bar be excavated to let the sea water flow into the lagoon.
Mr Azmi said the NARA team heard from locals that this is a common occurrence at this time of year. “So it is advisable to cut this barrier every year around the 15th of May,” Mr Azmi said.

This could happen in shallow coastal areas as well. These areas are called ‘dead zones’ resulting in deaths of fish in the open ocean as well.

Published on SundayTimes on 28.05.2017 – http://www.sundaytimes.lk/170528/news/sinharaja-elephant-attacks-raise-villager-fury-242684.html

Sri Lanka’s biodiversity hotspot, Sinharaja, is home to two elephants – but pressure is mounting to translocate them after one killed two villagers. Last week, some angry villagers demanded the elephants be removed as a man and a woman were killed in Cypresswatte village.

The incident happened on May 16. The woman was killed at about 6:45 p.m., while the man was fatally attacked around 8 p.m.

A few days earlier, on May 13, the same elephant attacked a Wildlife Department jeep when the vehicle was involved in chasing the animal back into the forest. This incident was near Kudawa, Weddagala around 8.30 p.m. The panicked animal turned back and crushed the bonnet of the vehicle, slightly injuring those inside.

The elephant had been seen at other locations. It had paced around the tower on top of the Gongala Mountain. A photo taken at Gongala shows the elephant is in musth, which is the periodical rise of reproductive hormones of a bull elephant. At such times the animals are irritable and aggressive.

According to DWC records, the two Sinharaja elephants are responsible for 16 human deaths in villages such as Kopi-kella, Manikkawatte and Cypresswatte. Tea cultivations block their natural passages, forcing them to sometimes wander into populated areas.

Madura De Silva, the president of the Wildlife Conservation Society of Galle, said that there were three elephants sometimes back – one female and two males. The society setup camera traps as a part of a project related to leopards and the cameras captured the movements of an elephant. With the data they mapped its range.

DWC director general, W S K Pathiratne, said a decision had not been taken yet to translocate the killer elephant. More wildlife officers will be sent to the are.

When asked if a radio collar could be fitted to track the animal, he said trapping the elephant would be challenging in the difficult terrain.

The elephant was in fact caught in 1999 by a team led by Dr Nandana Atapattu – a veterinary surgeon who was also a deputy director of DWC then. It took a team of 20 and a week-long effort. But villagers at the time, particularly the students of Kajuwatta School protested against removing the elephant saying it was an asset to the area. Dr Atapattu released the elephant.

At that time, there were records that the elephant charged but did not kill anyone.Environmentalist Jayantha Wijesinghe said these elephants roamed widely around Sinharaja, but attacked people only in some places. “The reason being that the villagers in these areas have harmed the duo, so the elephants become more aggressive,” he said.

The president of the Wildlife Conservation Society of Galle, Mr De Silva, said that in many areas, the local villagers understand the elephant’s movements and that helps to avert a potential disaster. He also said that because of the elephants, illegal activities such as felling trees for ‘walla patta’ and gem mining has been under control. “These elephants are the jewels of Sinharaja. it is better to let them be.”

The Sinharaja rainforest is a UNESCO World Heritage Man and Biosphere Site.

Published on SundayTimes on 04.06.2017 http://www.sundaytimes.lk/170604/news/sampur-pilot-whales-stranding-will-remain-a-mystery-243484.html

A pod of about 20 pilot whales stranded on Sampur beach in Trincomalee were pushed back to sea last Wednesday by some navy-men and locals.

Marine mammal expert Ranil Nanayakkara, identified them as short-finned pilot whales (Globicephala macrorhynchus). While this is rare in Sri Lanka, there have been occasions elsewhere when pilot whales have run aground. Mr Nanayakkara points out that in February more than 400 pilot whales washed up on a New Zealand beach.

Beached whales die due to dehydration, or drowning when high tide covers the blowhole. In some cases, they die by collapsing under their own weight.
Available literature indicates that about 10 species of whales – mostly toothed whales are more prone to being stranded than others.
Why whales get beached in an apparent suicide mission remains a mystery. Many whales use echolocation to navigate, so one theory is that man-made sonar in ships etc. may be interfering with whales and/or natural brain wave activity causing them to become disoriented. Seismic activities on the ocean floor too could be contributory factor.

Most of the whales have close-knit family units, so another hypothesis is that a pod of whales can accidentally become stranded when attempting to come to the aid of a beached whale that is sending out distress calls.
A pilot whale pod can be made up of 20 to 50 individuals, but large super pods with hundreds of individuals too are frequent. They are primarily matrilineal or a female-based society with strong family bonds, so if one swims on to the beach, the others could follow. They have an acute sense of hearing according to marine researchers, making them more prone to stranding. In 1918, over 1,000 pilot whales got beached in New Zealand.

Although the pilot whale’s behaviour resembles that of larger whale species, it belongs to the oceanic dolphin family. Pilot whales are large, robust animals with a bulbous head and no discernible beak. They are black in colour. A male pilot whale can grow up to 5.5 metres (18 ft) in length, whereas adult females are about 3.7 metres (12 ft) in length.

The short-finned pilot whale primarily feeds on squid while certain species of fish and octopus too are included in their diet. They dive deep 300 metres (1000 ft) deep or more in search of prey and spend great lengths of time at depth. Pilot whales are also known as the ‘cheetas of the deep’ for their ability of high speed pursuit of prey deep in the ocean.

A new burrowing snake was added to the list of species endemic to Sri Lanka when International Day of Biological Diversity was marked on Monday, strengthening the country’s image as a biodiversity hotspot.

A new non-venomous ‘shield tailed snake’ that lives under the soil was discovered from the Badulla District. The scientific paper describing this new species appeared in prestigious scientific journal ZooTaxa.

The new species is yet another discovery by veteran herpetologist Mendis Wickremasinghe, who recalls that he first saw the snake as a single roadkill specimen in 1999 in Beragala. Later, during an island-wide herpetology survey, Mr Wickremasinghe decided to search the area.

The researchers dug randomly selected locations that are habitats for such species. They got lucky and found a snake hidden under the soil layer of a banana plant of a home garden in 2010. The snake was found about 15 centimetres deep and had a highly-modified head, bearing a blade-like rostral scale for burrowing.

Mr. Wickremasinghe said about 30 individuals could be observed during subsequent visits to the same locations. More such snakes were observed from the same locality and in suburban areas like Haldummulla with some of them seen moving above ground at night.

The new snake belongs to a group called rhinophis. It was named rhinophis roshanpererai to honour the late Roshan Perera, who was an instructor of the reptiles group of the Young Zoologist’s Association of Sri Lanka in recognition of his dedicated services to wildlife conservation.

With the new discovery, this rhinophis genus now has 20 such snake species with 16 of them found in Sri Lanka that are endemic to the country. The other four snakes are endemic to India. Three of these Sri Lankan species have been recently described in 2009 and 2011. Mr Wickremasinghe said there could be more snake species that belongs to this group, emphasising need for more studies.

Dulan Ranga Vidanapathirana and Gehan Rajeev too assisted in this new finding. Mr Wickremasinghe also thanked the principal sponsors, Dilmah Conservation.

New gecko species with black markings A new species of gecko, too, joined the list of Sri Lankan species last month. This creature lives in the Knuckles range and was previously confused with a similar gecko species. The researchers Sudesh Batuwita and Sampath Udugampala extensively studied the features of these geckos and established the identity of the new species. They named it cnemaspis kandambyi.The gecko has distinct black markings on the nape and a black lateral stripe begins behind the eye and extends laterally beyond the origin of the forearm.The species was named in honour of Dharma Sri Kandamby, the former curator of the vertebrate section of the National Museum of Sri Lanka, for his contributions to the herpetology and for his guidance to a number of researchers.

Published on 28.05.2017 on SundayTimes http://www.sundaytimes.lk/170528/news/roadkill-leads-to-discovery-of-burrowing-snake-242678.html

Reports that swarms of what were initially mistakenly identified as venomous sea snakes had got caught in fishing nets in the east coast, had many puzzled and others worried with rumours spreading of an impending tsunami. But scientists have categorically said they are not sea snakes but a species of marine eel.

The hundreds of eels that caught in fishing nets. Pix by Adiran

These creatures had got caught in areas including Batticaloa, Kalladi and Nawalady. They were reported as having slender bodies with the largest specimen being about four feet long.

The National Aquatic Resources Research and Development Agency (NARA) has identified the sea creatures as a species of snake eels. NARA’s Marine Biology Division Head Dr. Sisira Haputantri said that snake eels like fish have gills, a dorsal and anal fins, although not clearly visible like in the case of fish. However, they do not have scales and a tail fin but have tapering tails ending in a point. This gives the species the appearance of a snake.

Explaining further Dr. Haputantri said the species is scientifically categorised into genus Callechelys belonging to the family Ophichthidae. The name itself gives the hint of a snake with the term “Ophichthidae” originating from Greek ophis (“serpent”) and ichthys (“fish”). Some snake eels have coloured spots or stripes to mimic the appearance of venomous sea snakes to deter predators. These eels cannot be consumed as food and have no economic value, according to NARA.

Snake eels live mainly in sandy reefs burrowing in sandy or muddy bottoms waiting to catch their prey of crustaceans and small fish.

According to NARA the snake eels caught in the east may have been washed ashore as a result of conditions in the Bay of Bengal.

This is not the first time such an incident had been reported. Riayas Ahmed, a senior lecturer attached to the Eastern University said a similar infestation of eels was reported in 2012 during this same period of the year.

Marine Biologist Arjan Rajasuriya said that some oceanic fish species show spawning aggregations that could lead to them getting caught. However he said more research needed to be done to find out the reason behind this rare phenomenon.

Meanwhile, snake expert Dr.Anslem de Silva said it is easy to identify sea snakes as they have a rudder-like tail useful in swimming as opposed to the pointed tapering tails that eels have. He said 15 species of sea snakes have been recorded from Sri Lanka, all of them highly venomous. This includes the beaked sea snake (Enhydrina schistose) commony called ‘Walakkadiya’ in Sinhala. It is regarded as one of the most venomous sea snake in the world.

Veteran diver and marine naturalist, Dr.Malik Fernando said divers occasionally encounter sea snakes and they are common in areas like the Gulf of Mannar. “Sea snakes are stunningly beautiful. They swim underwater hunting for their prey in reef crevices – many eat eels. I have seen them off Negombo. They show no fear of divers. And we have to dodge them when they come our way,” Dr.Fernando added.

Dr.Fernando who is also a medical doctor pointed out that snake antivenom available in Sri Lanka is not effective against sea snakes and warned not to meddle with them if one spots them on a beach or while diving.

Published on SundayTimes on http://www.sundaytimes.lk/171210/news/they-are-marine-eels-not-sea-snakes-272310.html

Batticaloa fishermen with their unusual catch

WISH YOU ALL A NATUREFUL NEW YEAR..!!!

Today is the last day of year 2017. I couldn’t write as much I wanted in year 2017; but managed to compile a weekly column for Vidusara titled ‘ගෙවත්තේ ජෛව විවිධත්වය’ (Biodiversity in Home Garden) since June. Aim 0f ‘ගෙවත්තේ ජෛව විවිධත්වය’ (Biodiversity in Homegarden) is to unravel the beauty of the biodiversity in our own backyard that often goes unnoticed. Herewith I’m posting its last column for year 2017.

Could there be a more refreshing way to welcome the New Year than listening to the ‘Dawn Chorus’..? Nature’s musicians present their symphonies every morning – but had we care to listen to them..? Atleast let’s welcome the new year listening to the dawn chorus – WISH YOU ALL A NATUREFUL NEW YEAR..!!!

Published on Vidusara on 27th of December 2017 http://www.vidusara.com/2017/12/27/feature3.html

මේ ගෙවෙන්නේ 2017 වසරේ අවසන් දින කිහිපයයි. ජුනි මාසයේ පටන් විදුසර සමග ඔබ වෙත ගෙන ආ “ගෙවත්තේ ජෛව විවිධත්වය.” තුළින් අද ඉදිරිපත් කරන්නේ ඔබ අවට පරිසරයේ අසිරිය විදිමින් නව වසර පිළිගැනීමට කරන ඇරයුමකි.

නව වසරක්‌ පිළිගැනීමට සමහරු රතිඤ්ඤා දල්වති. මැදියම් රැයේ නිදි වරාගෙන රතිඤ්ඤා දල්වනු වෙනුවට ජනවාරි පළමු වැනි දින උදැසන මදක්‌ කලින් නැගිට උදා වූ නව වසරේ පළමු හිමිදිරිය ගෙවත්තේ පාරිසරක අසිරියත් සමග ගෙවන්නට හැකි නම් අපූරුයි නේ ද..?

අප එතරම් අවධානය නො දැක්‌වුවත් හිමිදිරියේ කුරුල්ලන් ඉදිරිපත් කරන කුරුලු ගී සංවනිය පරිසරයේ දක්‌නට හැකි අපූරු ම සංසිද්ධියකි. වාද්‍ය භාණ්‌ඩ විශාල ප්‍රමාණයක්‌ භාවිතයෙන් ලෝකයේ ප්‍රසිද්ධ සංගිතඥයන් විසින් ඉදිරිපත් කෙරෙන සංවනියකට (Musical Symphony)ත් වඩා කුරුල්ලන් සැම උදෑසනක ම ඉදිරිපත් කරන සංවනිය විවිධත්වයකින් යුතු ය. මෙය Dawn Chorus ලෙස ඉංගිරිසියෙන් හදුන්වන අතර සාමාන්‍යයෙන් උදෑසන 5.30 පටන් 6.30 පමණ වන තෙක්‌ ඔබට අත්විදිය හැකි ය.

උදා සංවනියේ දි ඔබට කුරුලු ගීත (songs) මෙන් ම හැඩලීම් (calls) ද ඇසිය හැකි වනු ඇත. හැඩලීම හෙවත් නාදය යනු කුරුල්ලන් ගේ සාමාන්‍ය කෑගැසීමයි. නොකඩවා කරගෙන යන හැඩලීම් එකතුවක්‌ ගීතයක්‌ ලෙස සැලකේ. මෙයට හොඳ ම උදාහරණය කොහා ය. සුවදි සමයේ දී (මූලිකව ම අප්‍රේල් ආසන්නයේ) තම ගීතය ගයන කොහා, වෙනත් කාලවල දී නාද කරයි. ගීතය ඉතා ම කන්කලු වුවත්, කොහා ගේ හැඩලීම නම් තරමක්‌ කර්කෂ උස්‌ හඩකි. කුරුලු ගිතය මූලිකව ම සන්නිවේදනය සදහා භාවිත වේ.

වසම් වෙන් කරගෙන (Territory) ඒවා ආරක්‌ෂා කරන පොල්කිච්චා වැනි කුරුල්ලන් උදෑසන ගී ගයන්නේ එම ප්‍රදේශයේ ඇති උස ම ස්‌ථානයේ සිට ය. ඉතින් ඇයි කුරුල්ලන් උදෑසන ම ගී ගයන්නේ..? ” මේ බොහෝ දෙනකුට ඇති ප්‍රශ්නයකි. උදෑසන වාතයේ ගණත්වය ඉහළ නිසා සහ සාමාන්‍යයෙන් හිමිදිරිය නිශ්ශබ්ද වීමත් නිසා ගයන ගීය වැඩි ඈතකට ඇසීමට ඇති ඉඩ වැඩි හෙයින් කුරුල්ලන් උදෑසන තම ගී ගැයීමට තෝරාගත් බව වඩාත් පිළිගත් මතයයි.

මේ ලිපිය ලියන්නට පටන්ගත්තේ දෙසැම්බර් 20 වැනි දා උදෑසන අප ගෙවත්ත අසල කුරුලු ගී සන්ධවනියට සවන් දෙමිනි. මා උදා කුරුලු සංවනියේ (Dawn Chorus) විදි අපූර්වත්වය එලෙස ම ඔබට ඉදිරිපත් කරන්නේ, සැම දා අප අවට ගැයෙන මේ ගී රාවයට අඩු තරමේ නව වසරේ පළමු හිමිදිරියේ වත් අවධානය යොමු කිරීමේ වැදගත් කම පෙන්වා දීමට ය.

මා උදා සංවනියට කන් යොමන්නට පටන්ගත්තේ 5.45ට පමණ ය. මුලින් ම ඈතින් ඇසුණේ කොහා ගේ නාදයකි. එයට ප්‍රතිචාර ලෙස, අපේ ගෙවත්ත අසල ම ගසක සිටි කොහෙකු, මහා හඩින් නද දුන්නේ ය. මෙසේ අප අවට සිටි අඩු තරමේ කොහා 4 දෙනකු වත්, මේ දුර සිට කෙරුණු කථා බහට එකතු වූයේ රාත්‍රියේ පැලට වී හේන් මුර කළ ගොවියන් ඈත පැල්වල සිටින තම මිතුරන් සමග උස්‌ හඩින් කරන පිළිසදරක්‌ ලෙසිනි.

මේ අතර මයිනන් එකා දෙන්නා ඔවුනොවුන් අතර කෙටි නාද මගින් පණිවිඩ හුවමාරු කරගන්නට පටන්ගනු ඇසිණි. උදැසන 6 වන විට මේ සංවනිය උච්ච ස්‌ථානයකට පත් විය. ආසන්නයේ ම ඇසුණු මයිනන් ගේ ඝෝෂාවට තවත් සාමාජිකයන් එකතු වනවා හොදින් ම ඇසිණි. ඈතින් ගිරවුන් රංචුවක්‌ පියඹා ගියේ තාලයකට නද දෙමිනි. පිළිහුඩුවකු කන් පසා කරන තම කර්කෂ නාදය නගාගෙන අප ගෙවත්ත මැදින් ම පියඹා යනු ඇසිණි.

(ඡායාරුපය සචිවනී කොඩිප්පිලි)

6.10: දැන් නම් මයිනන් ගේ නද හොඳට ම වැඩි ය. අප ප්‍රදේශය අසලින් යන ඇළ මාර්ගය ඔස්‌සේ සැන්දෑ කාලයේ දී මයිනන් මෙන් ම කොකුන් ද විශාල සංඛ්‍යාවක්‌ උන් ගේ රාත්‍රි නවාතැන් බලා පියඹා යන අතර සැම උදෑසනක ම මේ කුරුල්ලෝ නැවත තම තමන් ආහාර සොයාගන්නා තැන්වල ස්‌ථානගත වීමට අපේ ගෙවත්ත පෙනෙන මානයේ ඉහළින් පියඹා යති. මෙසේ ගමන් ගන්නා මයිනන් ආසන්නයේ තිබෙන පාසලේ තෙමහල් ගොඩනැගිල්ලේ වහලේ මදක්‌ නැවතී ආ ගිය තොරතුරු අසන්නට මෙන් විනාඩි කිහිපයක්‌ ගත කර පියඹා යනවා මා ඇස ගැටුණේ මයිනන් විශාල ප්‍රමාණයක ගේ ශබ්දය එන ඉසව්ව නිරික්‌ෂණය කිරීමේ දී ය.

6.15: ඈතින් අසුණේ කොරවක්‌කකු ගේ කෙකර ගෑමකි. වෙන දා නො ඇසුණත් අද අවධානය යොමු කළ නිසා මේ කොරවක්‌කා ගේ හඩ ඇසුණා වන්නට පුළුවන. තවත් ගිරවුන් රංචුවක්‌ පියඹා ගිය අතර, ඉන් ගිරවුන් දෙදෙනෙක්‌ අසල ගසක වැසූ හ. අළු කොබෙයියන් ගේ නාදයත් අවට පරිසරයෙන් නිතර ඇසෙන්නට පටන්ගති.

6.20: අප ගෙවත්ත අසල ම පිළිහුඩුවන් ගේ ආරෝවක්‌ ඇසිණි. එය නිරීක්‌ෂණය කිරීමට ගිය මා දුටුවේ ළය – සුදු පිළිහුඩුවන් තිදෙනකු ගේ සංදර්ශනයකි. අහසේ කණ කොකා, බ්‍රාහ්මණ පියාකුසුස්‌සා මෙන් ම කපුටෙක්‌ ද නාද කරමින් පියඹා ගිය හ.

6.25: දැන් මයිනන් ගේ නාදය ඇසෙන්නේ ඉඳ හිට ය. අසල ගොඩනැගිල්ලේ වහලයේ වැසූ මයිනන් සියල්ල දැන් විසිර ගොස්‌ ය. ඒ අඩුව පිරවීමට මෙන් තරමක්‌ ඈතින් පොලොස්‌ කොට්‌ටෝරුවෙක්‌ තාලයට ගීතයක්‌ ආරම්භ කළේ ය. ළග ගසක රත් මූණත් කොට්‌ටෝරුවකු ද හෙමිහිට නාද කරනවා ඇසිණි.

6.30: සති කිහිපයක ම සිට අප ගෙවත්ත අසලින් නාද කරන ආසියා රැහැන් මාරාවා ද හඩ නගමින් අත්තෙන් අත්තට පනිනවා ඇසුණේ අසල්වැසි ගෙවත්තේ ගසක සිට ය. එක්‌වර ම මා ඉදිරියෙන් පියඹා ගිය මේ සුදු-රෙදි හොරා මා ඉදිරියේ තිබූ ඇන්ටෙනාවේ වැසුවේ මා ඉමහත් සතුටට පත් කරමිනි. ඒ ඇත්තට ම මේ වසරේ ගෙවත්තේ දුටු සුවිශේෂ ම නිරීක්‌ෂණ වූයේ ඒ රැහැන් මාරාවා වර්ණ මාරු කරන අවස්‌ථාවේ සිටි තරුණ කුරුල්ලකු නිසා ය. (ලබන සතියේ නිහරියකු වූ ආසියා රැහැන් මාරා පිළිබද ව කියවමු)

6.40: අසල තිබූ බෝ ගසට පියඹා යමින් විශාල මොණරකු නිකුත් කළ මහා හඩ උදෑසන කුරුලු ගී නදට නව මානයක්‌ එක්‌ කළේ ය.

6.45: පිළිහුඩු සංදර්ශනය තවමත් කෙරෙන්නේ විටෙක මහා හඩින් නද කරමිනි. සුදු ඇලි කොකෙකු ද ඒ අවට ගැවසුණේ තම උදෑසන ආහාරය සොයාගැනීමට ය.

ඉහත දැක්‌වූයේ දෙසැම්බර් 20 වැනි දා උදෑසන 5.45 සිට 6.45 දක්‌වා මා ගේ ගෙවත්තේ සිට කෙරුණු කුරුලු නිරීක්‌ෂණයන් ය. මෙදින උදෑසන කුරුලු සංවනිය විචිත්‍රවත් කළ ප්‍රධාන ගායකයන් වූයේ මයිනා, කොහා, රෑන ගිරවා, පොලොස්‌ කොට්‌ටෝරුවා, රත් මූණත් කොට්‌ටෝරුවා, අළු කොබෙයියා, ආසියා

රැහැන්මාරා හා බට්‌ටිච්චා ය. මීට අමතරව පැණි කුරුල්ලා, වී කුරුල්ලා, බ්‍රාහ්මන පියාකුස්‌සා, මොණරා, කණ කොකා, සුදු ඇලි කොකා, කොරවක්‌කා, කාක්‌කා, වී කුරුල්ලා ඉඳහිට නාද කරමින් සන්වනියට එක්‌ වූ හ.

කුරුල්ලකු නො වුණත්, එහෙ මෙහෙ දුවමින් කලබලයෙන් කළ ලේනුන් ගේ “ටින් ටින්.” නාදය ද සංවනිය තවත් සජීවී කරවී ය. සාමාන්‍යයෙන් ඉතා ම මිහිරි ගීයක්‌ ගයන පොල්කිච්චා නම් එදින සංවනියට එක්‌ නො වී ය. දෙමළිච්චන් මෙන් ම කොණ්‌ඩ කුරුල්ලන් ගේ නද ද මේ උදෑසන දී අසන්නට නො ලැබිණි.

මීට අමතර ව හිමිදිරියේ ගෙවත්තේ නිරීක්‌ෂණය නිසා පරිසරයේ අපූර්වත්වය නිරීක්‌ෂණයට ද මට අවස්‌ථාව ලැබිණි. කලාතුරකින් දක්‌නට ලැබෙන දේදුන්නක්‌ ද පායා තිබුණේ නව වසරට සුබ පතන්නාක්‌ මෙනි. පින්නෙන් බර ව උදා හිරු එළිය පතිත වූ පරිසරය ම හිමිදිරියේ දී මේ දිනවල ඇත්තේ අමුතු චමත්කාරයකි.

ඉතින් එළඹෙන නව වසර උදා කුරුලු සංවනියට සවන් යොමමින්, ගෙවත්තේ පරිසරය අත්විදිමින් පිළිගන්නට ඔබටත් ආරාධනා කරන්නෙමු. ඔබ ගේ නිරීක්‌ෂණයන් ද සටහන් කර අප වෙත එවන්න.

ඔබට සුබ නව වසරක්‌ වේ වා..!!  

ලැබූ 2018 වසර නම් කර තිබෙන්නේ ආහාර නිෂ්පාදනයේ වසර ලෙසයි. ජලය, වාතය මෙන් ම ආහාර අප ගේ මූලික අවශ්‍යතාවක්‌ වුවත් ආහාර නිෂ්පාදනයේ අඩුව, නිපදවූ ආහාරවල ගුණාත්මකභාවය, අනවශ්‍යය ලෙස කෘෂි රසායන යෙදීම වැනි කරුණු ආහාර සම්බන්ධව අද අප මුහුණ දෙන ගැටලු වේ. සම්පූර්ණයෙන් නො වුවත්, මද පමණක්‌ හෝ ආහාර නිෂ්පාදනයට දායක වීමට ගෙවතු වගාවකින් සිදු කළ හැකි ය.

ගෙවතු වගාවකින් අපට ගත හැකි අස්‌වැන්න අප ගේ දෛනික ආහාර අවශ්‍යතාවෙන් සොච්චමක්‌ වුවත්, ගෙවතු වගාවකින් අපට ලැබෙන කායික ව්‍යායාමය මෙන් ම මානසික සහනය මිල කළ නොහැකි වාසි වේ. ගෙවතු වගාව, ගෙවත්තේ ජෛව විවිධත්වය වැඩි කිරීමට ද උදව් වන නිසා, ආහාර පිළිබද වෙන් වූ “2018 වසරේ දී, ‘ගෙවත්තේ ජෛව විවිධත්වය’හි මුල් ම ලිපියෙන් ඔබට ආරාධනා කරන්නේ, ඔබේ ගෙවත්තේත් යම් කිසි වගාවක්‌ මේ නව වසරේ ආරම්භ කරන ලෙසයි.

ගෙවතු වගාව නිසැක ව ම ‘ගෙවත්තේ ජෛව විවිධත්වය’ වැඩි කිරීමට හේතු වනු ඇත. උදාහරණයක්‌ ලෙස කතුරුමුරුංගා ගසක්‌ වැවුව හොත්, එහි බිත්තර දමන සමනළයන් ඔබේ ගෙවත්තට නිසැකයෙන් ම ඇදී එනු ඇත.

කුඩා දරුවන් පවා රූපවාහිනි, පරිගණක මෙන් ම ජංගම දුරකථනයටත් ඇබ්බැහි වී, යාන්ත්‍රික ලෝකයක අතරමං වූ මෙකල, පවුල ම එකතු වී කරන ගෙවතු වගාවක්‌ ළමයින්ට පාරිසරික ක්‍රියාකාරකමක්‌ ද සපයන අතර ම පවුලේ සමගිය වැඩි කිරීමට ද ඉවහල් වනු ඇත. ගසක්‌ වැඩෙන ආකාරය, ගසකට නිසි ලෙස සාත්තු කර එය ඵල දරන තෙක්‌ ආරක්‌ෂා කරගැනීමට පුරුදු වීමෙන් ස්‌වයං විනයක්‌ ඇති කිරීමට මෙන් ම වගකීම් දැරීමටත් දරුවන්ට මූලික පුහුණුවක්‌ ලැබෙනු ඇත.

අප ගේ ගෙවත්තේ වගාව පළමුව පටන්ගත්තේ මීට මාස 5ට පමණ පෙර දී ය. ගෙවත්තේ ජෛව විවිධත්වය වැඩි කරගැනීමත් මාගේ සිව් වැනි වියේ පසු වන කුඩා දියණියට පාරිසරික ක්‍රියාකාරකම්වල අත්දැකීම් ලබා දීමත් අප ගේ ගෙවතු වගාවෙහි ප්‍රධාන ම අරමුණු විය. විශේෂයෙන් ම පලතුරු බෝග තෝරාගැනීමේ දී කුරුල්ලන්ට ප්‍රයෝජනවත් සහ සමනළයන් බිත්තර දමන ගස්‌ තෝරාගත්තේ ගෙවත්තේ ජෛව විවිධත්වය වැඩි කරගැනීමේ අරමුණිනි.

කුඩා ඉඩ ප්‍රමාණයක්‌ පමණක්‌ තිබූ අප ගේ ගෙවත්තේ බිම ප්‍රයෝජනයට ගත නොහැකි ස්‌ථානවල බදුන් තුළ එළවළු වගාව සිදු කළෙමු. බණ්‌ඩක්‌කා, මෑ, කරිවිල, පිපිඤ්ඤා, වම්බටු වැනි එළවළු ද නිවිති, ගොටුකොළ, කතුරු මුරුංගා වැනි පළා වර්ග ද තැනට ගැළපෙන ලෙස සිටුවූයේ කුඩා දියනිය වත් සහභාගී කරගෙන ම ය.

තවාන් දැමූ බීජවලින් අංකුර ඇදෙනා සැටි, බණ්‌ඩක්‌කා/මෑකරල් වැනි ශාකවල මල් පිපී ඉන් පසු ඒවායින් කරල් හටගන්නා අකාරය වැනි දෑ ඇයට නවමු අත්දැකීම් විය. මේ එළවළු ගස්‌වල අස්‌වැන්න ඇය විසින් ම ගෙට ගෙන එන ලද්දේ ඉමහත් සතුටකිනි. මීට අමතරව එළවළු ගස්‌/ වැල්වල පිපුණු මල්වලට ඇදෙන මී මැස්‌සන් සහ සමනළයන් දෙස බලා සිටීම ඇයට මහත් ආශ්වාදයක්‌ විය. ගෙවත්තට ගිය සැම විට ම කතුරු මුරුංගා ගසේ සමනළයන් විසින් දමන ලද කුඩා බිත්තර අධ්‍යයනය ඇය ගේ තවත් විනොදාංශයකි.

මීට අමතර ව සැවොම පැවසුයේ මේ වස විසෙන් තොර ගෙවත්තේ එළවළු/පළා කඩෙන් ගෙනෙනා එළවළුවලට වඩා රසවත් බවයි. ගෙවතු වගාවේ දි පළිබෝධයන් විටෙක කරදරයක්‌ වුවත්, කෘෂි රසායන නො යොදා ඔවුන් පාලනයට සැම විට ම උත්සාහ ගත්තෙමි.

ගෙවතු වගාව පිළිබද මාගේ අත්දැකීම මෙහි දී ඉදිරිපත් කළේ විශාල ගෙවත්තක්‌ නො තිබුණත්, ඔබටත් ගෙවතු වගාව සිදු කළ හැකි බව පෙන්වා දීමට ය.

“හොඳින් හිරු එළිය ලැබෙන බිම් ප්‍රදේශයක්‌ වවන්නේ නැති ව අපතේ යෑවීම අපරාධයක්‌. කුඩා ඉඩ කඩක මෙන්ම ඉහළ මාලයක බදුන්ගත ව වුව ද ගෙවතු බෝග වගා කරගත හැකියි” මෙසේ පෙන්වා දුන්නේ රුහුණ විශ්ව විද්‍යාලයයේ කෘෂි විද්‍යා පීඨයේ ආචාර්ය නාලිකා රණසිංහ ය. සමස්‌ථයක්‌ විදිහට ගත්තම, අපේ රටේ මිනිසුන් තමන් කන දේ වගා කරන්න කම්මැලියි. ලේසියට හැම දේම කඩෙන් ගන්න පුරුදු වෙලා…ඒකට අපිට විවිධ සමාවට කරුණුත් තිබෙනවා…. වෙලාව නැහැ, බබාලා පොඩියි, වත්තේ ඉඩක්‌ නැහැ, ඔයිට වඩා වැදගත් වැඩ තියෙනවා.. වැනි දේවල්… ඒ වුණාට ගෙවතු වගාව වෙනුවෙන් වැය කරන කාලය අපතේ නො යන බව ආචාර්ය රණසිංහ තවදුරටත් පෙන්වා දුන්නේ එයින් අපට ලැබෙන වෙනත් වාසි හුවා දක්‌වමිනි.

ගෙවතු වගාව පිළිබද බොහෝ විස්‌තර අන්තර්ජාලයෙන් ලබාගත හැකි ය. කෘෂි කර්ම දෙපාර්තමේන්තුවෙන් සකස්‌ කර ඇති උපදේශාත්මක කෙටි වීඩියෝ Youtube හි ඇති අතර විවිධ සමාජ මාධ්‍ය ජාලා ඔස්‌සේ ද ඔබට ගෙවතු වගාව පිළිබද උපදෙස්‌ ලබාගත හැකි ය. Facebook හි ක්‍රියාකාරී “සාරභූමි”නම් වූ මෙවැනි සමාජ මාධ්‍ය ජාලයක 84,000 වැඩි පරිසක්‌ සාමාජිකයන් වී ඇත්තේ ගෙවතු වගාව පිළිබද ඇති උනන්දුව පෙන්වමිනි. ගෙවතු වගාව සම්බන්ධ බොහෝ දේ මා හට තනි ව ම ඉගෙනගැනීමට මේ මාධ්‍ය උපකාරී වුවා සේම, ඔබට ද මේවා ප්‍රයෝජනවත් වනු ඇත.

ගෙවතු වගාව පිළිබද උපදෙස්‌ කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවේ කෘෂි උපදේශන සේවාව 1920 අංකය ඔස්‌සේ ඇමතීමෙන් ද ලබාගත හැකි වේ. ඉතින් දැනටමත් ඔබ ගෙවතු වගාවක නො යෙදෙන්නේ නම්, එළඹුණු නව වසර ඒ සදහා නිමිත්තක්‌ කරගන්නා මෙන් ඔබට කරනා ආරාධනාවයි මේ.

අද අප වගා කරන බොහෝ එළවළු, පලතුරු, පළා වර්ගවල ඔබ පෙර නො දත් රසවත් ජෛව විද්‍යාත්මක තොරතුරු බොහොමයක්‌ තිබේ. කොහොමටත් මෙවැනි බොහොමයක්‌ එළවළු, පලතුරු, පළා වර්ග ගෙවතුවල දක්‌නට ඇති නිසා මේ වසර තුළ දී ‘ගෙවත්තේ ජෛවවිවිධත්වය’ තුළින් මේ ගෙවතු වගා බෝගවල විස්‌තර ද ඔබට ඉදිරිපත් කිරීමට බලාපොරොත්තු වන්නෙමි.

Published on Vidusara 03.01.2018

ගෙවතු වගාවේ ප්‍රතිලාභ 

¥ පරිභෝජනයට නැවුම් පිරිසිදු ආහාර

¥ ඔබට සතුට විනෝදය සහ දැනුම

¥ මානසික විවේකය සහ ආත්ම තෘප්තිය 

¥ දරුවන්ට අධ්‍යාපනයක්‌

¥ එකට වැඩ කිරීම තුළින් පවුලේ සමගිය වැඩි වේ 

¥ ශරීරයට ව්‍යායාමයක්‌ ලැබේ

¥ ඇතැම් විට අමතර ආදායමක්‌ ද උපයාගත හැකි ය.

Last week’s commotion over a cornered leopard reinforces the need to handle such encounters with care to prevent an escalation into intense leopard-human conflict, warn experts Andrew Kittle and Anjali Watson.

A few close encounters with leopards occur every year in the hill country; last week’s incident was at the Panmore tea estate in Hatton.

There are many versions of the story but according to local sources it began when a female tea plucker came upon the leopard at night while it was feeding on a dog it had killed. Caught by surprise, the leopard sprang past her, causing minor injuries. It withdrew to a nearby forest patch while fellow estate workers and management came to her aid.

Estate workers called the police and the Department of Wildlife Conservation (DWC) officers to the scene and wanted the animal captured immediately.

Free-ranging leopards are not tranquillised except as a last resort as the pain inflicted by the dart could frighten the leopard into leaping out of range of capture and because the animal could die if drugs to reverse the tranquilliser were not administered in time, according to DWC chief veterinary surgeon Dr. Tharaka Prasad. The wildlife officers explained this to the estate workers and promised to set up a cage trap to capture the animal in days to come. The workers wanted the DWC to seize the leopard then and there and take it away.

The mob become unruly and began trying to chase the leopard away. The cornered leopard, in fear of its life, sprang out of its hideout and in its attempts to escape injured five estate workers. A few days later, the DWC set up a cage with bait but the leopard has not visited the area since then, perhaps more traumatised by the incident than the people who were injured.

Leopard researcher Anjali Watson emphasised that leopards always try to avoid encounters with people. “If the tea plucker made a noise, making her approach clear, the leopard would have stealthily retreated, avoiding the encounter,” she said.

“Almost all the leopard incidents in these areas happen due to the animal being surprised or when mobs try to chase a leopard. “There have been no incidents of a leopard stalking a human with intent to kill,” Ms. Watson said.

Through the Wilderness and Wildlife Conservation Trust, Ms. Watson and Dr. Kittle have been conducting research on leopards in the hill country since 2011 as understanding their ecology is the key to protecting them.

They have observed how leopards live outside protected areas and have adapted well to living even in habitats close to human settlements. Leopards inhabit a wide variety of landscapes in the hill country, from large intact forest swaths to small (less than 5 sq km) isolated patches of heavily degraded secondary forest.

“The leopard is amazingly adaptable and can live in a wide variety of habitats given an adequate prey base and some sort of vegetative cover,” Dr. Kittle said.

In the hill country, leopards roam a range of landscapes including established and regenerating forests, forest plantations of eucalypt and pine, tea estates and areas near human settlements.

Most of the national parks of the country are within the dry/arid zone; the montane (mountain) zone currently has only one declared park (Horton Plains), one Strict Natural Reserve (Hakgala) and three other protected areas of lesser status (Peak Wilderness Sanctuary, Pedro Forest Reserve and the Knuckles Range (currently undergoing status change).

Although some small forest reserves are interspersed throughout the zone these areas have not been considered wildlife refuges, let alone leopard habitat.

Large tracts of wilderness in the sub-montane and montane zones were cleared and cultivated into coffee and tea plantations in the late 1800s under British rule. This greatly reduced the extent of forest cover but higher montane forests (higher than 1900m) still exist and are used by leopards.

Sadly, more and more highland forests are being cleared for agriculture, forcing leopards to use areas closer to human settlements. It is mostly the males, particularly the young ones, that roam around while females prefer to stay in the forest patches, according to the researchers.

Leopards have learned to become elusive creatures to avoid encounters with humans. One sign of this is that they are active at night, particularly outside protected areas., There are two spikes of activity: early in the morning as leopards retreat to their hideout forest patches, and just after nightfall, when they come out to look for prey and mark their territories. In the highlands, this nocturnal behaviour is even more pronounced in comparison to dry zone study sites. Researchers warn estate workers to be extra careful at these times and to make enough noise when approaching leopard habitat to avert unexpected encounters.

When there is an incident people want the animal relocated but translocating wildlife, especially top predators such as the leopard, should only be used as a last resort, Dr. Kittle said. Wild animals, particularly higher order mammals such as the leopard, know how to survive in their native habitat from the experience of having grown up there.

Transfer to an alien habitat usually results in the inability of the animal to adapt to its new surroundings. A new prey base, new competitors and the potential of a new climate can have tremendously adverse effects on survival potential.

Moving a leopard from the hills to Yala, the Knuckles Range or even to Horton Plains, for instance, is unlikely to be successful given these areas already have resident animals who would not welcome a new arrival. Well-documented Indian studies show that translocating leopards is unsuccessful, with high leopard mortality, Dr. Kittle said.

Despite knowing this the DWC is sometimes forced to take the difficult option of translocation to prevent the leopard being killed by worried residents.

Ms Watson recalled an incident that shows the difficulties faced by wildlife officials. A leopard fell into a well in Nawalapitiya in 2011; the researchers and wildlife officers wanted it rescued and released into nearby forest patches but local villagers vehemently protested. It was not easy for wildlife officials to find a suitable alternative habitat as leopards, especially males, are territorial, and introducing a stranger into another’s territory could result in fights that could be fatal. The loser might be forced to find living space elsewhere and could stray into more populated areas, instigating conflict with humans.

Ultimately, the researchers and wildlife officers selected the Kandapola forest reserve in Nuwara Eliya. An adult male leopard had been killed after having been caught in a snare there some months previously so the researchers felt the area was available for another male to claim it as its territory.

Most people want such animals rescued and to survive – a praiseworthy attitude that has allowed Sri Lanka to still have so much wildlife within its tiny borders – yet often they do not want them in their backyards even though these backyards are, in fact, forest.

Older villagers who are used to living together with wildlife are usually willing to allow a leopard to remain in its habitat nearby: it is often newcomers, formerly from urban areas, who are unwilling to live in co-existence. The Wilderness and Wildlife Conservation Trust and wildlife department conduct community awareness programmes in border settlements and tea estate communities to help reduce human/animal conflict.

“You cannot conserve leopards by restricting them only to protected areas. Protecting their habitats and co-existence will decide this magnificent creature’s future,” Ms Watson pointed out.

Plantation companies are supportive of protecting biodiversity in their estates, she said. The WWCT team conducts its research work from the Dunkeld Conservation Station, which was set up in partnership with the Resplendent Ceylon/Dilmah Conservation and sits within the Dilmah tea estate, Dunkeld, in the Dickoya area.

“This partnership is an example of the positive attitude the tea management companies and private estate owners in the region have towards leopard conservation in the highlands. “It is through such collaborative partnerships and working together with these estate management and the workers that the conservation of Sri Lanka’s highland leopard can occur,” Ms Watson said.

Published on SundayTimes on 28.01.2018 http://www.sundaytimes.lk/180128/news/get-on-with-total-bottom-trawling-ban-say-conservationists-278835.html 

Sri Lanka passed laws to ban destructive bottom trawling in July last year but the laws are yet to be enforced and might even be watered down. Rich marine habitat is being damaged by bottom trawling in the Puttalam and Kalpitiya lagoons and in the north, including Jaffna.

Mechanised bottom trawling in broad daylight in the Puttalam lagoon

The United Small Fisheries Association (USFA) of Kalpitiya says there are 23 boats carrying out mechanised bottom trawling in the Puttalam lagoon itself. Despite being illegal the trawling occurs openly from morning till dusk, says Francis Fernando of the USFA.

Bottom trawling is trawling (towing a fishing net) along the sea floor. Two heavy metal panels are fixed at both sides of the mouth of the net to make sure it remains at the bottom of the sea floor.

This unselective, aggressive form of fishing results in the capture of many species other than the targeted fish – and largely juvenile sea life. Non-target species often constitutes more than half and as much as 80 per cent of the catch in bottom trawling for prawns, according to fisheries experts.

Sanjeewa Dinesh, a fisherman in Puttalam lagoon, lamented that the authorities act quickly against poor small-scale fishermen for using illegal types of nets but turn a blind eye to the more destructive bottom trawling that happens in broad daylight.

Fisheries Ministry officials recently stated they need time to implement the ban and that immediate stoppage of bottom trawling could affect the livelihood of practitioners. Reports say the ministry is even planning to relax the bottom-trawling ban, according to the National Aquatics Research and Development Agency (NARA).

Marine environmentalists vehemently oppose relaxing the bottom-trawling laws. “There cannot be a ‘less destructive’ bottom trawling method,” one marine biologist said, explaining that mid-water trawling was difficult to monitor. The scientists urge a total ban.

When purse seining was allowed off the northwestern coast in 2012, fishermen who were purse seining illegally through so-called “Laila nets” obtained purse seining permits.

Purse seining, which involves huge walls of net drawn tight at the base, is illegal in waters less than seven nautical miles from shore but now the nets are being used just 2km from shore, including inside the Bar Reef Marine Sanctuary. Marine environmentalists fear a similar situation may follow if the bottom trawling ban was watered down, saying monitoring is weak and there are no limits in Sri Lankan fishing.

“If the policy of no-trawling is reversed Sri Lanka will never be able to argue with India that trawling is damaging to resources and habitat so we lose one of the main factors in the argument to stop Indian trawling. Indians and Sri Lankans trawling together can be the worst situation for the resources,” fisheries expert Dr. Steve Creech argues.

He warned Sri Lanka could experience a situation similar to that faced by India. Sri Lankan bottom trawlers use similar mechanisms to that of Tamil Nadu fishing folks, the only difference being that the Lankan boats are smaller.

Bottom trawling, an unselective, aggressive form of fishing, results in the capture of many species other than the targeted fish – and largely juvenile sea life.

Dr. Creech pointed out, however, Tamil Nadu fishermen used smaller boats for bottom trawling in inshore areas, which contributed to the depletion of fisheries resources and caused Tamil Nadu fishermen to use bigger boats to go further and poach stock in Sri Lankan waters.

One excuse bottom trawlers give is that the method is best for catching prawns but Dr. Creech said small scale fisherfolk routinely used other methods to catch prawns and other bottom-dwellers. “If bottom trawling is allowed, then the small-scale fishermen will find it difficult to find enough fish. So they too will be forced to turned into illegal fishing methods in order to continue their livelihood,” Dr. Creech said.

Softening the bottom trawling ban will have other economic effects. It undermines tourism, which depends on a healthy marine environment; there is also concern for the seafood industry.

The issue also raises conservation worries: the Gulf of Mannar is one of the last areas inhabited by the endangered dugong. This marine mammal feeds on sea grasses and bottom trawling will destroy the sea grass meadows in the area.

“The law proscribing mechanised bottom trawling was published in July but sadly no action has so far been taken to implement the law,” conservation group Environmental Foundation Limited said.

Referring to the government’s concern about the “livelihood” impact of stopping illegal bottom trawling, the group said the impact on legal fishermen and the ecosystem are far greater than the ban’s effect on a small number of fishermen employed by owners of illegal bottom trawling vessels.

Published as the cover story of Vidusara on 14.02.2018.

ලෝකයේ බිළාල කුලයේ සාමාජිකයන් 40 දෙනෙකි. මෙයින් 33 දෙනකු ම අයත් වන්නේ කුඩා බිළාලයන් (small wild cats) කොටසට වේ. විශාල ගණයේ බිළාල සාමාජිකයන් 7 දෙනා ගැන නම් ඔබ බොහෝ දේ දන්නවා නිසැක ය. ව්‍යාඝ්‍රයා, සිංහයා, ජගුවරයා මෙන්ම කොටියා ද මේ කොටසට අයත් ය. බළලුන් විද්‍යාත්මකව වර්ග කිරීමේ දී ක්‍ෂීරපායි වර්ගයේ, කානිවෝරා ගෝත්‍රයේ, ෆෙලීඩේ කුලය ලෙස වර්ග වන අතර, ශ්‍රී ලංකාවේ මේ කුලයේ සාමාජිකයන් 4 දෙනකු ස්‌වාභාවිකව වාර්තා වේ.

ශ්‍රි ලංකාවේ මේ බිළාල පවුලේ සිටින විශාලතම සාමාජිකයා කොටියා ය (Leopard). මීට අමතර ව තවත් කැළෑ බළලුන් වර්ග 3ක්‌ සිටියි. කොටියා ගැන විශාල අවධානයක්‌ ඇතත්, අනෙකුත් කැළෑ බළලුන් පිළිබදව නම් අප දන්නා දේ බොහෝ සීමිත ය. හදුන් දිවියා, බළල් දිවියා (වල් බළලා) සහ කොළ දිවියා ශ්‍රී ලංකාවේ ස්‌වාභාවිකව දැකගත හැකි වල් බළලුන් වේ. හදුන් දිවියා යම්තාක්‌ දුරකට හැඳිනුවත්, අනෙකුත් වල් බළලුන් දෙදෙනා පිළිබදව අවධානය ඉතා ම අඩු ය.

ශ්‍රී ලංකාවේ වාසය කරන මේ වල් බළලුන් සියල්ල ම පාහේ පොදු ආහාර දාමයන්හි ඉහළ පුරුක්‌ වන අතර ඔවුන් අතර සමාන හැසිරීම් රටා බොහොමයක්‌ ඇත. සියලු ම වල් බළලුන් නිශාචර වන අතර, ඔවුහු තමන්ට අනන්‍ය ප්‍රදේශයක්‌ වෙන් කරගෙන ජීවත් වෙති. බොහෝ විට හුදකලා දිවියක්‌ ගත කරන අතර රංචුවක්‌ ලෙස දක්‌නට නො ලැබේ.

කොටියා පිළිබද විවිධ පර්යේෂණ බොහොමයක්‌ සිදු වුවත්, මේ වල් බළලුන් පිළිබදව ශ්‍රී ලංකාවේ එතරම් විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ සිදු කොට නොමැත. සංරක්‌ෂණය පිණිස මේ සතුන් පිළිබද ව විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනයක්‌ ඉතා ම අවශ්‍ය වන අතර මේ සදහා මෑතක දී යොමු වූ තරුණ පර්යේෂකයන් දෙපළක්‌ වූ අන්‍යා රත්නායක සහ අශාන් තුඩුගල මේ සත්ත්වයන් – විශේෂයෙන් ම හදුන් දිවියන් පිළිබදව සිදු කරන පර්යේෂණ ඇගයීමට ලක්‌ කළ යුතු වේ.

අන්‍යා රත්නායක ගේ පර්යේෂෂණය මූලික ව ම නගරාශ්‍රිත ව තවමත් වාර්තා වන හදුන් දිවියන් පිළිබදව ය. වසර 2014 දී ආරම්භ කළ නගාරාශ්‍රිත හදුන් දිවියන් අධ්‍යයන ව්‍යාපෘතිය “Urban Fishing Cat Project” ලෙස නම් කර ඇති අතර මේ ව්‍යාපෘතිය මගින් විශේෂයෙන් ම කොළඹ අවට ගැවසෙන හදුන් දිවියන් පිළිබදව බොහෝ පර්යේෂණ සිදු කර තිබේ.

වනජීවී සංරක්‌ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ ද සහාය සහිතව සිදු කෙරෙන මේ පර්යේෂණයේ දී සොයාගත් කරුණක්‌ වූයේ, ඉතිරි ව ඇති තෙත් බිම් ආශ්‍රිත ව තවමත් හදුන් දිවියන් ජීවත් වන බව ය. මේ ප්‍රධාන තෙත්බිම්වලින් තරමක්‌ ඈත ප්‍රදේශවලින් ද හදුන් දිවියන් වාර්තා වී තිබුණේ ඔවුන් ගේ පරිසරයට හැඩගැසීමේ හැකියාව මොනවට පැහැදිලි කරමිනි. දහවල සැගවී සිට රාත්‍රියේ දි ක්‍රියාත්මක වන හදුන් දිවියා ගේ ජීවන රටාව මෙසේ මිනිසුන් ගෙන් වසන් වී ඔවුන් අසල ම ජීවත් වීමට ඔවුනට උදව් වී තිබෙන බව අන්‍යා අප හා පැවසුවා ය.

“වරක්‌ ඉතා ම ජනාකීර්ණ කොළඹ 6 ප්‍රදේශයෙන් ද හදුන් දිවියකු වාර්තා වූවා” අන්‍යා අප සමග බෙදා ගත්තේ රසවත් කථාවකි. කොළඹ 6 ප්‍රදේශයේ ගෙවත්තක පොකුණක සුරතලයට ඇති කළ ඉතා වටිනාකමකින් යුතු කාෆ් වර්ගයේ මත්ස්‍යයන් එකා දෙන්නා අඩු වන බව දැනගත් ගෙහිමියා, ඒ අසල වූ CCTV කැමරාව පොකුණ දෙසට යොමු කළේ සොරා අල්ලාගැනීමට ය. එදින උදෑසන ද පොකුණේ විශාල මත්ස්‍යයන් කිහිප දෙනකු ම අඩු ව තිබූ නිසා, කෝපයට පත් ගෙහිමියා CCTV කැමරාවේ සටහන් වුණු දර්ශන නිරීක්‌ෂණය කළේ සොරා අල්ලාගැනීමට ය. එහෙත් කැමරාවේ සටහන් ව තිබූ දර්ශනය ඔහු මවිතයට පත් කළේ ය. CCTV කැමරාවේ සටහන් ව තිබුණේ සොරකු මෙන් කානුවක්‌ අස්‌සෙන් ගෙවත්තට හෙමිහිට ගාටන හදුන් දිවියෙකි. පොකුණේ ගැට්‌ටේ සිට නිසොල්මන් ව පිහිනන මාළුන් නිරීෂණය කර කුරුමානම් අල්ලා මාළුවකු අල්ලාගන්නා ආකාරය CCTV කැමරාවේ මනා ව සටහන් ව තිබිණි.

මීට අමතර ව පසුගිය වසරේ දී ඉතා ම ජනාකීර්ණ බොරැල්ල (කොළඹ 8) ප්‍රදේශයෙන් ද කුඩා හදුන් දිවි පැටවකු හමු වී තිබිණි.

තවත් තරුණ පර්යේෂකයකු වූ පේරාදෙණිය සරසවියේ අශාන් තුඩුගල විසින් 2013 දී The Save fishing Cat Conservation Project (හදුන් දිවියන් සංරක්‌ෂණ ව්‍යාපෘතිය) ආරම්භ කරන ලද අතර, විශේෂයෙන් ම මහනුවර ඇතුළු කදුකරයේ ජීවත් වන වල් බළලුන් පිළිබද ව පර්යේෂණ එමඟින් මෙහෙයවනු ලබයි.

මහා මාර්ග හරහා පැනීමේ දී බොහොමයක්‌ හදුන් දිවියෝ අනතුරට පත් වෙති. තෙත් බිම් සහිත ප්‍රදේශවල දී මෙලෙස හදුන් දිවියන් අනතුරට පත් වන පෙදෙස්‌ බහුල ය. මෙසේ හදුනාගත් ප්‍රදේශ කිහිපයක ම රියදුරන් දැනුවත් කිරීම සඳහා මාර්ග සංඥ පුවරු සවි කිරීම අශාන් තුඩුගල ඇතුළු පිරිස විසින් මීට කාලයකට පෙර සිදු කෙරිණි. හදුන් දිවියන් මාර්ගය පනින ස්‌ථාන මුලින් හදුනාගෙන ඉන්පසු මෙලෙස පුවරු සවි කිරීම ඔවුන් විසින් සිදු කෙරිණි.

වල් ඌරන් වැනි වෙනත් සතුනට ඇටවූ මන්දවල පැටලී අනතුරට ලක්‌ වූ හදුන් දිවියන් ගැන ද නිතර වාර්තා වේ. මෙවන් අවස්‌ථාවල දී සතුන් නිර්වින්දනය කර මන්දෙන් මුදාගෙන ප්‍රතිකාර කිරීමට බොහෝ විට සිදු වේ.

මිනිස්‌ වාසස්‌ථාන අසල ජීවත් වන හදුන් දිවියන්, අසල තිබෙන කුකුළු කොටුවලට රිංගා කුකුළන් දඩයම් කිරීමට ගොස්‌ හසු වන අවස්‌ථා ද තිබේ. අනාරක්‍ෂිත ළිංවල වැටුණු හදුන් දිවියන් ද බොහෝ විට වාර්තා වේ. මෙවන් අවස්‌ථාවල දී ගම්වාසීන් ඔවුන් වනජීවී නිලධාරීන් හට භාර දීම නම් පැසසිය යුතු කරුණකි. එහෙත් සමහර අවස්‌ථාවල දී ගම්වාසීන් දැඩි ව ඉල්ලා සිටින්නේ මෙවැනි හදුන් දිවියන් අල්ලා වෙනත් ස්‌ථානයකට ගොස්‌ අතහරින ලෙස ය. එනමුන් හදුන් දිවියා තම තමන් ගේ වසම් ආරක්‍ෂා කරගන්නා සත්ත්ව කොට්‌ඨාශයක්‌ නිසා, වෙනත් ස්‌ථානයකට ගෙන ගොස්‌ අතහැරීම සුදුසු දෙයක්‌ නො වන බව පරීක්‌ෂකයන් ගේ මතයයි.

කොළඹ ආශ්‍රිත ව හමු වූ හදුන් දිවියන් කිහිප දෙනකුට ම රේඩියෝ කරපටි (Radio Collars) පළදා මුදා හැරීමට අන්‍යා ඇතුළු පර්යේෂකයන් කටයුතු කර තිබිණි. ඔවුන් ගැවසෙන ප්‍රදේශ හදුනාගැනීමටත්, ඔවුන් ගේ හැසිරීම අධ්‍යයනයටත් මේ පර්යේෂණය ඉවහල් වූ බව අන්‍යා පැවසුවා ය. වෙනත් ප්‍රදේශවලට ගෙන ගොස්‌ දැමු හදුන් දිවියන් බොහෝ විට තෙත්බිම් තුළට නො ගොස්‌, එහි සීමාව අවට ගැවසෙනු මෙහි දී නිරීක්‌ෂණය විය. තෙත් බිම් තුළ දැනටත් තම වසම වෙන් කරගෙන සිටින හදුන් දිවියන් සිටින නිසා, ඔවුන් සමග ගැටුමක්‌ ඇති වීම වළකාගැනීමට මේ පරිසරයට අලුතින් හදුන්වා දුන් සාමාජිකයා තැත් කිරීමක්‌ ලෙස පර්යේෂකයෝ මෙය හදුන්වති. මෙසේ කළුතර ප්‍රදේශයෙන් අල්ලා මුදාහැරි හදුන් දිවියකු අවසානයේ දක්‌ෂිණ අධිවේගී මාර්ගයේ වාහනයක ගැටී මිය යන තුරු ඉතා දුර ප්‍රදේශයක්‌ ගෙවා දැමූ බව අන්‍යා අනාවරණය කළා ය. මෙය මේ සත්ත්වයා නැවත තම නිජ භුමිය සොයාගැනීමට කළ උත්සාහයක්‌ ලෙස ද පර්යේෂකයෝ අනුමාන කරති.

මේ වල් බළලුන් නිරීක්‌ෂණය පිණිස බහුල ව භාවිත වන උපකරණයකි කැමරා උගුල් (Camera traps). වල් බළලුන් ගේ පා සටහන් තිබෙන, ඔවුන් නිතර ගැවසෙනවා යෑයි සිතෙන තැන් අවට මෙවැනි කැමරා අටවන අතර, ඒ ඉදිරියෙන් චලනය වන දෙයක්‌ ගිය විට කැමරාව ස්‌වයංක්‍රීය ව ක්‍රියාත්මක වේ. ඉන්පසු මේ ඡායාරූප එකින් එක විශ්ලේෂණය කරන පර්යේෂකයෝ, ඒ ඉදිරියෙන් ගිය සතුන්, ඡායාරූපය මගින් අධ්‍යයනය කරති.

දිවියා සහ කොටියා ගේ පටලැවිල්ල

ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් පැහැදිලි ව ශ්‍රී ලංකාවේ බිළාල පවුලේ සමජිකයන් හදුනාගැනීමට නම් තිබුණත්, සිංහල ව්‍යවහාරයේ දී නම් නම් බොහෝ විට යෙදෙන්නේ පැටලිලිසහගත ව ය. නිවැරැදි යෙදීම වන්නේ Tiger – ව්‍යාඝ්‍රයා ලෙසත්, Leopard – කොටියා ලෙසත් හැදින්වීමයි. ලංකාවේ ජීවත් වන Leopard උප විශේෂය Panthera pardus kotiya ලෙස නම් කිරීමෙන් ම මේ බව පැහැදිලි වේ. එහෙත් බොහෝ තැන්වල Leopard තවමත් හදුන්වනු ලබන්නේ ‘දිවියා’ ලෙස ය. ‘දිවියා’ යන වචනය, ශ්‍රී ලංකාවේ කුඩා වල් බළලුන් හැදින්වීම පිණිස ම වෙන් කරගනිමු යෑයි පර්යේෂකයෝ යෝජනා කරති. කුඩා වල් බළලුන් සියලු දෙනාට ම – එනම් හදුන් දිවියා, බළල් දිවියා මෙන්ම කොළ දිවියාට ද ‘දිවියා’ යන වදන පොදු නිසා ‘දිවියා’ යන සිංහල හැදින්වීම කුඩා වල් බළලුන්ට යෙදීම වඩා ගැළපෙන බව පැහැදිලි ය. එනිසා විශේෂයෙන් ජනමාධ්‍ය හසුරුවන්නන් ගෙන්, ඉදිරියට මේ පැටලැවිල්ල ලිහෙන පරිදි සිංහල නම භාවිත කරන මෙන් ඉල්ලා සිටිමු.

කැළෑ බළලුන් ගේ ව්‍යාප්තිය සටහන් කරගැනීමට සහාය වෙමු

ජාතික වනෝද්‍යාන වැනි ආරක්‍ෂිත වන ජීවී ප්‍රදේශවලට පිටින් ද තවමත් ජීවත් වන වල් බළලුන් ගේ ව්‍යාප්තිය පිළිබද නිසි අධ්‍යයනයක්‌ තවමත් හරිහැටි කෙරී නොමැත. මේ වල් බළලුන් කොහේ දී හෝ ඇස ගැටුණ හොත්, එම දත්ත පර්යේෂකයන් වෙත යොමු කිරීමට ඔබට ද දැන් අවස්‌ථාව සලසා තිබේ. පුරවැසි විද්‍යාත්මක ව්‍යාප්තියක්‌ ලෙස ක්‍රියාත්මක මේ වැඩසටහන සදහා දත්ත සැපයීමට විද්‍යා සගරාවක පාඨකයන් වූ ඔබට ද ආරාධනා කරන්නෙමු. කෙසේ වෙතත් හරිහැටි හදුනාගත් නිරීක්‌ෂණ පමණක්‌ මෙහි සටහන් කරන මෙන් අපි කාරුණික ව ඉල්ලා සිටින්නෙමු.

http://www.save.cat වෙබ් අඩවියට පිවිස ඔබ ගේ නිරීක්‌ෂණ යොමු කළ හැකි වේ.

හරහට හිටින්නට පුළුවන් වැඩි සත්ත්ව කරුණාව

ලංකාවේ සිටින කැළෑ බළලුන් ගේ, හදුන් දිවියන් ගේ මෙන්ම කොටියා ගේත් කුඩා පැටවුන් ගෙදර ඇති කරන බළල් පැටවුන් මෙන්ම සුරතල් ය. කැළෑබද පෙදෙස්‌වල දී, මව පෙනෙන්නට නොමැති අවස්‌ථාවල දී, මව විසින් අතහැර දමන ලද හෝ, අනතුරකට ලක්‌ වූ මවක ගේ පැටවුන් ලෙස සිතා හෝ යහපත් ෙච්තනාවෙන් මේ පැටවුන් බේරාගැනීමේ අදහසින් රැගෙන විත් වනජිවී නිලධාරීන්ට භාර දෙන ලද අවස්‌ථා කිහිපයක්‌ ම වාර්තා විය. එහෙත්, කැළයේ තනි ව ම සිටි පලියට ම, අතරමං වූ පැටවුන් යෑයි

රැගෙන ඒම නො කළ යුතු දෙයකි. කැළෑ බළල්ලු බොහෝ විට තම පැටවුන් සගවා තබා දඩයමේ යති. සමහර විටෙක ඔබ ගේ පැමිණීමෙන් කලබලයට පත් වී පැටවුන් සගවා, බැළලිය එම ප්‍රදේශය මගහැර ගියා වන්නට ද පුළුවන. ඒ නිසා මෙවන් අවස්‌ථාවක දී පැටවුන් රැගෙන යැමට පෙර හැකි නම් පැය කිහිපයක්‌ සෝදිසියෙන් සිටින්න. පැය දෙකකටත් වැඩි කාලයක දී මව නො පැමිණිය හොත් පමණක්‌, මේ පැටවුන්ට උදව් කරන්න.

කෙසේ වෙතත් ලංකවේ වනජීවී නීතිය අනුව මේ සියලු වල් බළලුන් ආරක්‍ෂිත සතුන් නිසා, ඔබ අසල ම තිබෙන වනජීවී කාර්යාලය වෙත ද මේ බව දන්වන්න. මේ වල් බළලුන් කුඩා කාලයේ දී හුරතල් වුවත්, වැඩුණු පසු ඉක්‌මනින් තරහ යන කැළෑ ගති පෙන්වන නිසා, මොවුන් ඇති කිරීමෙන් වළකින්න.

වල් බළලා – (Jungle Cat – Felis chaus kelarti)

මොහු ලොව වෙසෙන බළල් විශේෂයේ (Felis chause) ඵක්‌ උප විශේෂයකි. හදුන් දිවියාට වඩා කුඩා ය. හදුන් දිවියාට වඩා කුඩා මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ විශාලත්වයකින් යුතු දිවියෙකි. බරින් කිලෝ ග්රෑම් 3ත් 16ත් පමණ ද, දිගින් සෙ.මී 50ත් 94ත් අතර ද වේ. සෙ.මී. 20ත් 31ත් පමණ අතර වන වලිගයකින් යුක්‌ත ය. ගැහැනු සතුන් පිරිමි සතුනට වඩා ප්‍රමාණයෙන් කුඩා ය. ලොමින් ගහණ ශරීරයක්‌ ඇති මොවුන් ගේ ශරීරය දුඹුරු පැහැ අළු ස්‌වභාවයක්‌ ගනියි. ඉදිරි ගාත්‍රාවල කළු පැහැති ඉරි 2ත්a 3ත් අතර ප්‍රමාණයකින් ද, වයිරම් සහිත වලිගයකින් ද යුක්‌ත ය. කන් අග ඇති කළු පැහැ ලෝම සහිත කොටස මේ උප විශ්ෂයට ආවේණික ලක්‌ෂණයකි. ලෝක රතු දත්ත වාර්තාවට අනුව තර්ජනයට ලක්‌ වූ විශේෂයක්‌ ලෙස නම් කර ඇත.

වල් බළලා තමාට වඩා බලයෙන් අඩු ඕනෑ ම සතකු ආහාරයට ගනී. එ නම් කුරුල්ලන්, මීයන්, හාවුන් හා කුඩා ක්‍ෂීරපායි සතුන් ය. සාමාන්‍යයෙන් ගෘහස්‌ථ බළලකුට හැඩයෙන් සමාන ය. ගෘහස්‌ථ බළලකුට වඩා කෙටි වලිගයක්‌ හා දිගු ගාත්‍රා ඇත. පිරිමි සතුන් හා ගැහැනු සතුන් හැඩරුවෙන් වෙනස්‌ ය. ගැහැනු සතුන් කුඩා ය. පිරිමි සතුන් සාමාන්‍යයෙන් රාත්තල් 15ක්‌ පමණ බර ය. ලෝකයේ උතුරු ප්‍රදේශවල ජීවත් වන වල් බළලුන් අළු දුඹුරු පැහැති ය. දකුණු ප්‍රදේශවල ජීවත් වන බළලුන් වඩාත් කහ හා රතු පැහැති ය. මුහුණේ හා පාදවල ළා දුඹුරු පැහැති ඉරි තිබේ. කන උඩ තද දුඹුරු හා කළු පැහැති ලොම් ඇත. මොවුන් ගේ දඩයම් කරන චර්යා අනෙක්‌ බළලුන්ට සමාන ය. කුරුමානම අල්ලා දඩයම මතට පනී. කුඩා මුව පැටවුන් වුව ද මරා දමයි. දහවල් කාලයේ දී ක්‍රියාශීලී ය. අන්තරායක දී සැගවීමට හා විවේක ගැනීමට ගුහාවට යයි. ප්‍රජනනය සිදු කරන කාලය ප්‍රදේශය අනුව වෙනස්‌ වේ. ගර්භණී කාලය සති 8ක්‌ පමණ වේ. එක වර පැටවුන් 3-4ක්‌ පමණ බිහි කරයි.

මොහු ලංකාවේ පහතරට, වියළි හා ශුෂ්ක කලාපවල ව්‍යාප්ත වී සිටින්නෙකි. මේ කලාපවල ඇළ දොළ ආසන්නයේ, විවෘත බිම් හා වගාබිම් ආශ්‍රිත ව මොවුහු ගැවසෙති. රාත්‍රියේ කුඹුරු හා කෙසෙල් වතු ආශ්‍රිත ව ද දැකිය හැකි බව සදහන් වේ. මේ සත්ත්වයා ද වැඩිපුර ක්‍රියාකාරී වන්නේ රාත්‍රි කාලයේ දී ය. මොවුහු දිවා කාලයේ දී තුරු මුදුන් මත ලැග සිටිති. මධ්‍යම ආසියාවේ නයිලි නිම්න ආශ්‍රිත රටවල හා අග්නිදිග ආසියාතික රටවල දක්‌නට ලැබේ.

හදුන් දිවියා – (Fishing Cat – Prionailurus viverrinus)

ශ්‍රී ලංකාවේ බිළාල පවුලේ දෙවැනි විශාලතම සාමාජිකයා ය. අඩි දෙකක්‌ / දෙක හමාරක්‌ (සෙන්ටිමීටර 57 – 78 ක්‌) පමණ දිගකින් යුතු හදුන් දිවියාට සෙන්ටිමීටර 20 – 30 අතර දිගකින් යුතු කෙටි වයිරම් සහිත වලිගයක්‌ තිබේ. හදුන් දිවියා කිලෝග්රෑම් 5 – 16 බරකින් යුක්‌ත වේ. විශාලත්වයෙන් අඩක්‌ වර්ධනය වුණු කොටියකු ගේ පෙනුමක්‌ ඇත. ලොම් ළා දුඹුරු පැහැ වන අතර එහි අපිළිවෙළට විහිදුණු තද දුඹුරු ලප ඇත. කුඩා කළු පැහැ කන් දෙකකින් හා කනේ පසුපස සිට ගෙල දක්‌වා දිවෙන කළු පැහැ ඉරි 6 සිට 8 දක්‌වා ප්‍රමාණයකින් යුක්‌ත වන මොවුන් ගේ ශරීරය කළු මිශ්‍ර අළු පැහැයක්‌ ගනියි. කනෙහි පිටුපස්‌ස කළු ය. ඒ මධ්‍යයෙහි සුදු ලපයක්‌ ඇත. උදර ප්‍රදේශය සුදු ය.

ලෝක රතු දත්ත වාර්තාවට අනුව අන්තරාදායක තත්ත්වයට පත් විශේෂයක්‌ ලෙස නම් කර ඇත.

ඉන්දියාව, ශ්‍රී ලංකාව, බංග්ලාදේශය, වියට්‌නාමය, මලයාසියාව වැනි රටවල ව්‍යාප්ත ව සිටින අතර අග්නිදිග ජාවා දූපත්වලට සීමා වේ. පාකිස්‌ථානයෙන් ද මේ සත්ත්ව විශේෂය වාර්තා වන නමුදු මෑතකාලීන වාර්තා වීමක්‌ පිළිබඳව සඳහන් නො වේ. වගුරු බිම්, කඩොලාන දිය පහරවල් හා සදාහරිත පහත් කදුකර වනාන්තරවල විසීමට රුචිකත්වයක්‌ දක්‌වයි.

හදුන් දිවියා ඉතා දක්‍ෂ කිමිදුම්කරුවෙක්‌ ද වේ. ප්‍රධාන වශයෙන් මිරිදිය මසුන් ආහාරයට ගන්නා අතර ඊට අමතර ව කුඩා ක්‍ෂීරපායීන්, සර්පයන්, කුරුල්ලන් හා ගොළුබෙල්ලන් ආහාරයට ගනු ලැබේ. මසුන් සහ ගෙම්බන් වැනි සතුන් ඇල්ලීමේ දී ඉදිරිපස ගාත්‍රාවලින් පහර දී කොටු කර අල්ලාගන්නා අතර ජලජ පක්‍ෂීන් දඩයමේ දී ජලය යටින් කිමිදී ගොස්‌ ක්‍ෂණික පහරදීම් කරනු ලැබේ. නිශාචර දඩයම්කරුවකු ලෙස ප්‍රකට මොහු දිවා කාලය නිහඩ, නිශ්චල ස්‌ථානයක ගත කිරීමට ප්‍රිය කරයි. දිය මත පිහිනා යැමේ දී දිශාව තීරණය කරගැනීමට කෙටි වලිගය උපකාරී වේ. ඔවුන් ගේ පාද පිහිටා ඇති ආකාරය ද ඔවුනට පිහිනීමට උදව් වේ. පාදවල ඇගිලි පුරුක්‌ අතර අර්ධ වශයෙන් සම්පූර්ණ වූ බැඳි පටල ඇති අතර වේගයෙන් පිහිනීමට එය උපකාරී වේ. හදුන් දිවියාට ලෝම ස්‌ථර දෙකක්‌ ඇති අතර මේ නිසා ජලයේ දී සම තෙක්‌ ම තෙත් වන්නේ නැත. මෙය තෙත් පරිසරයක ජීවත් වීමට හදුන් දිවියාට අවස්‌ථාව සලසා දෙයි. තම බල ප්‍රදේශය සලකුණු කිරීමට ගස්‌ කඳන් මත නිය සලකුණු යෙදීම මොවුන් ගේ විශේෂත්වයකි.

මොවුන් ගේ ගුහා සාදා ඇත්තේ ඝන පදුරු සහිත ප්‍රදේශ, ඉලුක්‌ ගාල්, බෙන සහිත ගස්‌ හා පර්වතවල පැලුණු තැන්වල ය. වරකට පැටවුන් 2ත් 3ත් අතර ප්‍රමාණයක්‌ බිහි කරන මොවුන් දින 63 ත් 70ත් අතර ගර්භණී කාලයකින් යුක්‌ත ය. හොඳින් වැඩුණු ගැහැනු සතෙකු වසර දෙකකට වරක්‌ පැටවුන් බිහි කිරීමේ හැකියාවකින් යුක්‌ත වේ. මාසයක පමණ කාලයක්‌ මවු කිරි මත යෑපෙන අතර ඉන් පසු ඝන ආහාරවලට ක්‍රමයෙන් හුරු වේ. මාස 8කින් පූර්ණ වැඩුණු සතකු බවට පත් වන මොවුහු වසර එක හමාරකින් පසු ලිංගික ව පරිණතභාවයට පත් වෙති.

කොළ දිවියා -(Rusty sportted Cat – Prionailurus rubiginosus)

ලෝකයේ සිටින කුඩාම වල් බළලා වේ. බළල් පවුලේ විශාලම සාමාජිකයා වූ සින්හයා මෙන් 200 වාරයක් මෙම කැලෑ බලලා කුඩා බව සන්දහන් වේ. ගෘහාශ්‍රිත බළලකු ගේ පෙනුමට සමාන කුලෑටි සතකු වූ කොලදිවියා මිනිසුන් ගෙන් වසන් වී ජිවත් වෙයි.

උදරය යට සුදු පාටයි. මොවුන්ගේ හමේ මලකඩ රතු පාට පැල්ලන් ඇත.එමනිසා මොවුන්ට Rusty spotted යන නම සෑදී ඇත.එම රතු පැහැති ලප හිස මත හා කොන්දේ දාර සේ පිහිටයි. කුඩා පැටවුන් ලා පැහැති වන අතර මෙම ලප කුඩා පැවෙුන්ගේ නැත.

මේ සත්ත්වයා නිවර්තන තෙත් වනාන්තර,සිංහරාජය වැනි වැසි වනාන්තර,හොර්ටන් තැන්න,නුවර ඵළිය වැනි ප්‍රදේශ වල පිහිටි කදුකර තෙත් වනාන්තර වල මෙන්ම වියළි හා අතරමැදි කලාපයේ කැළෑ හා ශුෂ්ක ප්‍රදේශ වල කටු පදුරැ සහිත ලඳු කැලෑ ආශ්‍රිතවද දැකිය හැකිය.රට පුරා පැතිරී ඇත.කදුකර පළාත් වල ඉඳලා වෙරළබඩ දක්වාත් තෙත් හා වියළි කලාප වලත් වනාන්තර වලත් දක්නට ඇත.

කොලදිවියා ද රාත්‍රියේදී ක්‍රියාශීලි වන සත්ත්වයෙකි. කෘමීන්,කුඩා කුරුල්ලන්,මීයන්,ගෙම්බන්,කුඩා උරගයින් ආහාරයට ගනී.මේ සත්ත්වයාද මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් නිසා වාස භූමි අහිමි වීමෙන් වද වී යාමේ තර්ජනයට මුහුණ පා සිටී. එසේම සුරතලයට ඇති කිරීම නිසාද,ගෙවල් වල සාදන බළලුන් සමග අභිජනනය වීම නිසාද මොවුන් තවදුරටත් වද වී යාමේ තර්ජනයට මුහුණ පා සිටී.

මෑතක දී BBC ආයතනය විසින් ශ්‍රී ලන්කාවේදි රූ ගත කල වාර්තාමය වැඩසටහනක කොළ දිවියා ගේ ජීවන තොරතුරු ආකර්ශනීය ලෙස ඉදිරිපත් කර තිබිනි. Youtube හි ඇති මෙම වීඩියෝ දර්ශන සොයා ගෙන නැරඹීමට ඔබත් උත්සාහ ගන්න.

බළල් පවුලේ සාමාජිකයෝ

විශාල ප්‍රමාණයේ සාමාජිකයන්

1) සිංහයා (Lion)

2) ව්‍යාඝ්‍රයා (Tiger)

3) කොටියා (Leopard)

4) චීටා (Cheetah)

5) ජගුවරයා (Jaguar)

6) පූමා – කදුකර සිංහයා (Mountain Lion)

7) හිම කොටියා (Mountain Lion)

ඔවුන් ගේ පාද පිහිටා ඇති ආකාරය ද ඔවුනට පිහිනීමට උදව් වේ. පාදවල ඇගිලි පුරුක්‌ අතර අර්ධ වශයෙන් සම්පූර්ණ වූ බැඳි පටල ඇති අතර වේගයෙන් පිහිනීමට එය උපකාරී වේ. හදුන් දිවියාට ලෝම ස්‌ථර දෙකක්‌ ඇති අතර මේ නිසා ජලයේ දී සම තෙක්‌ ම තෙත් වන්නේ නැත. මෙය තෙත් පරිසරයක ජීවත් වීමට හදුන් දිවියාට අවස්‌ථාව සලසා දෙයි. තම බල ප්‍රදේශය සලකුණු කිරීමට ගස්‌ කඳන් මත නිය සලකුණු යෙදීම මොවුන් ගේ විශේෂත්වයකි.

මොවුන් ගේ ගුහා සාදා ඇත්තේ ඝන පදුරු සහිත ප්‍රදේශ, ඉලුක්‌ ගාල්, බෙන සහිත ගස්‌ හා පර්වතවල පැලුණු තැන්වල ය. වරකට පැටවුන් 2ත් 3ත් අතර ප්‍රමාණයක්‌ බිහි කරන මොවුන් දින 63 ත් 70ත් අතර ගර්භණී කාලයකින් යුක්‌ත ය. හොඳින් වැඩුණු ගැහැනු සතෙකු වසර දෙකකට වරක්‌ පැටවුන් බිහි කිරීමේ හැකියාවකින් යුක්‌ත වේ. මාසයක පමණ කාලයක්‌ මවු කිරි මත යෑපෙන අතර ඉන් පසු ඝන ආහාරවලට ක්‍රමයෙන් හුරු වේ. මාස 8කින් පූර්ණ වැඩුණු සතකු බවට පත් වන මොවුහු වසර එක හමාරකින් පසු ලිංගික ව පරිණතභාවයට පත් වෙති.

කොළ දිවියා – (Rusty sportted Cat – Prionailurus rubiginosus)

ප්‍රාදේශීය ව්‍යවහාරයේ දී කොළ දිවියා ලෙස හදුන්වන මේ සත්ත්වයා ලෝකයේ සිටින කුඩාතම වල් බළලා වේ. බළල් පවුලේ විශාල ම සාමාජිකයා වූ සිංහයා මෙන් 200 වාරයක්‌ මේ කැළෑ බළලා කුඩා බව සදහන් වේ. ගෘහාශ්‍රිත බළලකු ගේ පෙනුමට සමාන කුලෑටි සතකු වූ කොළ දිවියා මිනිසුන් ගෙන් වසන් වී ජීවත් වෙයි.

ලෝක රතු දත්ත වාර්තාවට අනුව තර්ජනයට ලක්‌ වූ විශේෂයක්‌ ලෙස නම් කර ඇති මොවුන් අතිශය දුර්ලභ සත්ත්ව විශේෂයකි. මේ සතකු බරින් කිලෝ ග්රෑම් 0.9 සිට 1.6 පමණ ද, දිගින් සෙ.මී. 35ත්a 47ක්‌ පමණ ද, සෙ.මී 15ත් 30ත් පමණ වලිගයකින් ද යුක්‌ත ය. ශරීරය පුරා කළු පැහැති පුල්ලි ද, හිස දෙපස කළු පැහැති ඉරි 6 බැගින් ද ඇති මොවුන් ගේ වලිගය කළු පැහැති ය. උදරය යට සුදු පැහැති ය. මොවුන් ගේ හමේ මළකඩ රතු පැහැති පැල්ලම් ඇත. එම නිසා මොවුන්ට Rusty spotted යන නම ලැබී ඇත. එම රතු පැහැති ලප හිස මත හා කොන්දේ දාර සේ පිහිටයි. කුඩා පැටවුන් ළා පැහැති වන අතර මේ ලප කුඩා පැටවුන් ගේ නැත.

මේ සත්ත්වයා නිවර්තන තෙත් වනාන්තර, සිංහරාජය වැනි වැසි වනාන්තර, හොර්ටන්තැන්න, නුවරඵළිය වැනි ප්‍රදේශවල පිහිටි කදුකර තෙත් වනාන්තරවල මෙන්ම වියළි හා අතරමැදි කලාපයේ කැළෑ හා ශුෂ්ක ප්‍රදේශවල කටු පදුරු සහිත ලදු කැළෑ ආශ්‍රිත ව ද දැකිය හැකි ය. රට පුරා පැතිරී ඇත. කදුකර ප්‍රදේශවල සිට වෙරළබඩ දක්‌වාත් තෙත් හා වියළි කලාපවලත් වනාන්තරවල දක්‌නට ඇත. ඉන්දියාවේ හා ශ්‍රී ලංකාවේ වියළි කලාපීය වනාන්තර හා තෘණ භූමි අශ්‍රිත ව ජීවත් වේ.

කොළ දිවියා ද රාත්‍රියේ දී ක්‍රියාශීලී වන සත්ත්වයෙකි. කෘමීන්, කුඩා කුරුල්ලන්, මීයන්, ගෙම්බන්, කුඩා උරගයන් ආහාරයට ගනී. මේ සත්ත්වයා ද මිනිස්‌ ක්‍රියාකාරකම් නිසා වාස භූමි අහිමි වීමෙන් වද වී යැමේ තර්ජනයට මුහුණ පා සිටී. එසේ ම සුරතලයට ඇති කිරීම නිසා ද, ගෙවල ඇති කරනු ලබන බළලුන් සමග අභිජනනය වීම නිසා ද මොවුහු තවදුරටත් වද වී යැමේ තර්ජනයට මුහුණපා සිටිති.

මෑතක දී BBC ආයතනය ශ්‍රී ලංකාවේ දී රූගත කළ වාර්තාමය වැඩසටහනක කොළ දිවියා ගේ ජීවන තොරතුරු ආකර්ෂණීය ලෙස ඉදිරිපත් කර තිබිණි. Youtube හි ඇති මේ වීඩියෝ දර්ශන සොයාගෙන නැරඹීමට ඔබත් උත්සාහ ගන්න.

උපුටාගැනීම: Save Fishing Cats Conservation Project අත් පත්‍රිකකාව

ආන්‍යා රත්නායක විසින් පාසල් සිසුන් දැනුවත් කිරීමක…

අශාන් තුඩුගල විසින් සිදුකල දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහනකදී..

වල් බළලුන් පිළිබදව සමාජය දැනුවත් කිරීමේ අරමුණින් පාගමනක්‌ සහ දේශන පෙළක්‌ 

“ලංකාවේ සිටින කුඩා වල් බළලුන් පිළිබදව ජනතාව අතර තිබෙන දැනුමත් අවශ්‍ය සංරක්‌ෂණ ක්‍රියාවලියත් තවත් වැඩි දියුණු වෙන්න ඕන” පර්යේෂකයන් වූ අන්‍යා සහ අශාන් දෙදෙනා ම අප හා පවසා සිටිය හ. මේ වල් බළලුන් ආරක්‍ෂිශත ප්‍රදේශවලින් එපිට මිනිස්‌ වාසස්‌ථාන අසල ද ජීවත් වන නිසා, මිනිසුන් මොවුන් පිළිබදව දැනුවත් වීම එම සතුන් ගේ අනාගතය උදෙසා ඉතා ම අවශ්‍ය කාරණයක්‌ බව පර්යේෂකයෝ පෙන්වා දෙති.

කැළෑ බළලුන් – විශේෂයෙන් ම හදුන් දිවියන් කෙරෙහි මිනිසුන් තුළ ඇත්තේ බියකි. එහෙත්, ඔවුනට පාඩුවේ ඉන්නට හැරිය හොත්, මේ කැළෑ බළලුන් ගෙන් මිනිසාට කිසිදු හානියක්‌ නො වන බව පර්යේෂකයෝ පෙන්වා දෙති. තියුණු ඉවකින් යුතු හදුන් දිවියන්, මිනිසුන් ගෙන් වසන් වී සිටීමට ඉතා ම දක්‌ෂ බවත්, ඔවුන් මිනිසුන් ගෙන් වසන් වී ජීවත් වීමට හැකි සැම උත්සාහයක්‌ ම දරන බවත් ඔවුහු පවසති.

අන්‍යා රත්නායක මෙන්ම අශාන් තුඩුගල ගේ මූලිකත්වයෙන් මහජනතාව, සරසවි සිසුන් මෙන්ම විශේෂයෙන්ම පාසල් සිසුන් දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහන් අවස්‌ථාවක්‌ ලද හැම විටෙක දීම ක්‍රියාත්මක කෙරෙයි. ජනතාව දැනුවත් කිරීමේ ඉතා ම අවශ්‍ය මෙහෙවරකි. මීට අමතර ව වල් බළලුන් පිළිබදව සමාජය දැනුවත් කිරීමේ අරමුණින් පාගමනක්‌ ද ඔවුන් දෙපළ ගේ මූලිකත්වයෙන් මේ මස 17 වැනි දා උදෑසන 7 සිට 12 දක්‌වා පැවැත්වේ. තලවතුගොඩ දියසරු තෙත්බිම් උද්‍යානය අසලින් මේ පාගමන ඇරඹීමට නියමිත ය.

මීට අමතරව දියසරු උයනේ දී ලෝකයේ වල් බළලුන් සංරක්‌ෂණයේ ඉදිරියෙන් ම සිටින ආචාර්ය ජිම් සැන්ඩර්සන්, දේශනයක්‌ ද සිදු කිරීමට නියමිත ය. ලංකාවේ පර්යේෂකයන් වූ ආචාර්ය ශ්‍රියානි මිත්තපාල මෙන්ම අන්‍යා රත්නායක, අශාන් තුඩුගල ද, මෙහි දී සිය අත්දැකීම් බෙදාගනු ඇත.

Sri Lankan waters are home to 30 species of marine mammals, including dugongs, whales and dolphins. Now the remaining member of the cetacean group, the porpoise, officially joins this list.

Indo-Pacific finless porpoise washed ashore at Talaimannar (c) Department of Wildlife Conservation

The porpoise is a close relative of the dolphins; both look similar, with a shorter beak helping to distinguish the porpoise.

There are six species of porpoises in the world and researchers confirmed the kind found here is the Indo-Pacific finless porpoise (Neophocaena phocaenofides).

In a paper recently published in the Journal of Threatened Taxa, researcher Ranil Nanayakkara writes that he first observed pods of Indo-Pacific finless porpoises during survey trips in 2014. In addition, a photograph by Sandaruwan Abeyratne showing a marine mammal washed ashore off Talaimannar beach, was identified as being of the same species.

The researchers continued obtaining records of dead specimens of Indo-Pacific finless porpoises, confirming their presence in our waters. The paper quotes local fishermen describing a marine mammal found near the islands of Adam’s Bridge as having features that match those of the porpoise.

“Their presence in the Gulf of Mannar and Palk Bay is not surprising as habitats such as shallow estuaries and bays are ideal for these porpoise,” Mr. Nanayakkara said, adding that they were also present off the Indian coast, just 30km away.

Indo-Pacific Finless Porpoise swimming in Palk Bay (c) Ranil Nanayakkara

The lack of previous scientific records of the porpoise in Sri Lanka could have been due to the war that prevented researchers investigating in these areas, Mr. Nanayakkara added.

This is the only porpoise to lack a true dorsal fin. Instead, there is a low ridge covered in thick skin bearing several lines of tiny tubercles, according to literature. With 15-21 teeth in each jaw, the mammals also have, on average, fewer teeth than other porpoises. The flattened, spade-shaped teeth of porpoises distinguish them from the conical teeth of dolphins. Porpoises are not as acrobatic as dolphins but are quite active swimmers.

The Indo-Pacific finless porpoise is categorised as “vulnerable” to extinction in the International Union for the Conservation of Nature (IUCN) Red List of Threatened Fauna and Flora which states that since this species remains in coastal waters there is a high degree of interaction with humans that often puts it at risk.

They are particularly vulnerable in Sri Lankan waters because they inhabit the heavily-used part of the Palk Bay where boat traffic and fishing pressures are high.

Many porpoises die after becoming entangled in nets. Illegal fishing pressure such as dynamiting and “Leila nets” that enable bottom purse-sein fishing also occur in these areas, posing a threat to the species, the researchers state.

The proposed Sethusamdram shipping canal project aimed at dredging the sea deeper could also pose a bigger threat to the species, Mr. Nanayakkara said.

The fact that this porpoise and other endangered species of marine mammals are regularly encountered off the southern coast of India indicates that a cross-boundary research initiative by Indian and Sri Lankan scientists focusing on the conservation of the species is essential, the researcher pointed out.

“We believe that through such an initiative a more holistic approach could be adopted when studying and conserving the species, which could then be expanded to encapsulate many other marine species and ecosystems,” Mr. Nanayakkara said.

Published on විදුසර 21.02.2018 as part of my series of articles ‘ගෙවත්තේ ජෛව විවිධත්වය’ [Biodiversity of Home gardens]. Click on this link to open a .pdf of the page – ගෙවත්තේ රැඟුම් වැයුම් දක්වන වැලන්ටයින්ලා – Vidusara 21.02.2018

පසුගිය සතියේ පෙබරවාරි 14 දා ආදරවන්තයන් ගේ දිනය (Valentine’s Day) ලෙසින් සැමරීම ට බොහෝ ආදරවන්තයින් සහ සහකාරියකගේ සිත දිනාගැනීමට උත්සාහ කරන වැලන්ටයින්ලා විසින් සමරන්නට යෙදිනි. කඩවල් වල හොදින් අසුරා ඇති ලස්සන රෝස මල් කලඹක් හෝ රසවත් චොකලට් එකක් ලබා දී තම ආදරවන්තිය සතුටු කිරීමට උත්සාහ ගත් ආදරවන්තයෝ බොහොමයකි. වැලන්ටයින් දිනයට සිමා නොවී ගැහැණු ළමයකු සමග යහලු වීමට උත්සාහ ගන්නා කාලයේ දී අනෙකුන් පරයා තමන් ගේ කඩවසම් බව හෝ හැකියාව ඉස්මතු වන ලෙස ඇය ඉදිරියේ හැසිරීම ද අපට නිතර දක්නට ලැබෙන දෙයකි. ඇය සමග යහලු විමට ඉදිරිපත් වූ අනෙකෙකු ද පසු නොබා ආවිට තම සිතගත් කෙනා අයිති කර ගැනීමට සිදු කරන “ආදර යුද්ධ” ද එදා මෙන් ම අදත් යවුවනයන් අතර ප්‍රචලිච ය. මේවයෙන් සමහර ගැටුම් වචනයෙන් බැන ගැනීම් වලට සීමා වුවත්, සමහර ගැටුම් අතින් පයින් එකිනෙකා තුවාල සිදුවන,තරමට ම දරුණු වේ.

Masters of courtship display – the Birds of Paradise

මෙසේ තම ආදරවන්තියක් දිනා ගැනීමේ අරමුණින් ම සිදු කරන ක්‍රියාවන් මෙන් ම සටන් ද මිනිස් සමාජයේ පමණක් නොව, සත්ව ලෝකයේ ත් දක්නට තිබේ. තම ආදරවන්තිය ගේ සිත දිනා ගැනීමේ අරමුණින් ම ඉදිරිපත් කරන රැගුම්, ගැයුම් සත්ව ලෝකයේ ද බහුල වේ. සමහරෙකුගේ පැහැය වැඩි කර ගෙන සහකාරියක දිනාගැනීමට උත්සාහ ගැනී. වැලන්ටයින් දිනයේ මෙන්ම තම ආදරවන්තිය ට තෑගි ලබා දෙන ආදරවන්තයෝ ද මේ අතර වෙති.

මෙවැනි හැසිරීම් courtship display ලෙස ඉන්ග්‍රීසියෙන් හන්දුන් වන අතර ‘පෙර පෙම’ ලෙස සිංහලෙන් හඳුන්වයි.

නැටුම් ඉදිරිපත් කරන කුරුල්ලන් බොහෝමයක් වෙති. මේ අතරින් පැපුවා නිව් ගිනියා රටෙහි කැළෑ වල වාසය කරන Birds of Paradise නම් වූ කුරුල්ලන් වර්ග කිහිපය ඉදිරියෙන් ම වෙති. කැළයේ සමතලා බිමෙක කොළරොඩු ඉවත් කර පිරිසිදු කරගත් වේදිකාවක මේ කුරුල්ලන් තම රන්ගනය ඉදිරිපත් කරයි.

සමහර කුරුල්ලන් ගේ පෙනුම සුවැදි සමයේ දි වඩා දීප්තිමත් වේ. දීප්තිමත් වර්ණ ඇති පිරිමි සතුන් බොහෝවිට කිරිල්ලිය ගේ ප්‍රමුඛ තේරීම ට ළක්වෙන්නේ, මිනිස් සමාජයේ ද හොන්දින් ඇද පැළද ගත් පිරිමින්ට කාන්තාවන් ගේ ආකර්ශනය වඩා ලැබෙන ආකාරය පසක් කරමිනි.

සහකාරියව ආකර්ෂණය කර ගැනීමට ගී ගයන කොහා (ච) Challiyil Eswaramangalath Vipin

තවත් සමහර කුරුල්ලෝ ආදරවන්තිය ක් දිනා ගැනීම උදෙසා ගී ගයති. නැටුම් වලින් ඉතාමත් දක්ශයෝ නැතිවුවත්, තම සහකාරිය දිනාගැනීමට ගී ගයන කුරුල්ලන් අතරින් ලස්සනම ගීයක් ගයන කුරුල්ලෙක් නම් අප සැවොම ගේ ම පාහේ ගෙවතු වල දක්නට ලැබීම අපගේ වාසනාව ක් නොවේ ද..?? හැබැයි මේ ආදරවන්තයා තම ගී ගැයීමට තෝරා ගෙන ඇත්තේ, Valentine’s Day යෙදී තිබෙන පෙබරවාරිය නොව අප්‍රේල් මාසයයි. ඒ වෙනෙකෙකු නොව අප සැවොම දන්නා කොහා ය.

කොහා (Asian Koel) වසර පුරාම අප අවට දැක ගත හැකි කුරුල්ලෙකි. අනෙකුත් කාලවලදී මෙන් නොව, අප්‍රෙල් මාසයේදී කොහා නාද කරනුයේ තම රැහේ කිරිල්ලිය ක ආකර්ශනය කර ගැනීමටය.

නන්දනීය ගීයක් ගයමින් සහකාරිය ක් දිනා ගැනීමට උත්සාහ ගන්නා අපේ ගෙවත්තේ සිටින තවත් කුරුල්ලෙකි පොල්කිච්චා (Oriental Magpie-robin). ඉහල ස්ථානය ක සිට තම මියුරු නාදයෙන් තම වසම තහවුරු කරනා පිරිමි පොල්කිච්චා කිරිල්ලිය වටා රන්ගනය ක් ද ඉදිරිපත් පත් කරයි. පිහාටු  පුම්බා ගෙන, හොටය ඉහල ට කරගෙන කිරිල්ලිය  වටා මේ රන්ගනය කරන්නේ ඇයව තම වසගය ට ගැනීමටය.

පොල්කිච්චාගේ රැඟුම (C) Amar Singh

තම සහකාරිය ගේ සිත දිනාගැනීම ට රැගුමක් ඉදිරිපත් කරන තවත් කුරුල්ලන්  කිහිප දෙනෙකු ම අපගේ ගෙවතු හා ඒ අවට දැක ගත හැකිවේ. මේ අතරින්, අලු කොබෙයියා එක් කුරුලු විශේෂයක් පමණි. හින්දි චිත්‍රපටවල මෙන්ම ඒවා කොපි කර හැදූ සිංහල චිට්‍රපටවලත් ගීයක් ගයමින් තම පෙම්වතිය වටා නටන ආදරවන්තයන් ඔබත් දැක ඇතිවාට සැක නැත. සින්දු කියමින් පෙම්වතියට සමීප වන දසුන් මෙන් ම, ඈත සිට එක පිම්මේ ඇය වෙත දිව එන දසුන් ද මේ ගීත වල නිතර දකින්නට ලැබේ. මේ හා සමාන දසුනක් ඔබගේ ගෙවත්තේ සජීවීව ම ඉද හිට බලා ගත හැකි බව ඔබ දැන සිටියේ ද..? අපේ ගෙවත්තේ රගන මේ දර්ශන වල නළුවන් අළු කොබෙයියන් ය.

සුවැදි සමයේ දි (breeding season) ඉහල අහසට පියඹන පිරිමි අලු කොබෙයියා, එක්වර පහත ට පාවී එන්නේ පියාපත් විදහාගෙනය. ගැහැනු අලු කොබෙයියා වටා ඔලුව නවා ගෙන බෙල්ලේ පිහාටු පුප්පා ගෙන නාද කරමින් අනග රැගුමක් නටන අයුරු ද ශබ්ද නගමින් සෙමි සෙමින් තම පෙම්වතිය වෙත ලගා වෙන අයුරුත් අළු කොබෙයියන් යුවල දෙස අවධානයෙන් බලා සිටිය හොත් දැක ගත් හැකි වනු ඇත. සාමාන්‍යයෙන් යුවලක් ලෙස ගැවසෙන අළු කොබෙයියා චිත්‍රපට වල රගන නළු නිළියන් විසින් කරනා රැවටීමක් මෙන් නොව, නියම ආදරවන්තයන් ලෙස එකිනෙකාට ලැදියාවෙන් දිවිය පුරාම එක්ව සිටින බව පැවසේ.

ගෘහාශ්‍රිත පරෙවියන් ද ගෙල පෙදෙසේ පිහටු පුම්බාගෙන කිරිල්ලියන් වටා රන්ගනය ක යෙදෙනවා ඔවුන් දෙස අවදානයෙන් බැලුවහොත් බොහෝ විට ඔබට නිරීක්ෂණ ය කරන්නට ලැබෙනු ඇත.

පිළිහුඩුවා ගේ පෙරපෙම රැඟුම (ච) Akshay_Charegaonkar

තම සහකාරිය ට තෑගි ලබා දෙන අපේ ගෙවත්තේ අසල්වැසියන් අතර ළය-සුදු පිළිහුඩුවා (White-breasted Kingfisher) ප්‍රමුඛ වේ. එහෙත් වැලන්ටයින් දිනයේ පෙම්වතුන් ලබා දෙන සුවද හමනා තෑග්ගක් වෙනුවට පිළිහුඩුවා තම සහකාරිය ට ලබා දෙන්නේ පිලී ගන්ද ගසන පණ ගසනා මාලුවෙකි. නැතහොත් හොන්ඩින් වැඩුනු පණුවෙකි. වැලන්ටයින් දිනයේ රස විදින චොක්ලට් පෙත්තක මිහිර, මේ තෑග්ගේත් පිළිහුඩුවා ට ලැබෙන වා වන්නට ඇත. පියාපත් විහිදා වලිගය ගස්සමින් හොටය ඉහළට කර ශබ්දයක් නගා පෙරපෙම පෙන්වන රංගනයක යෙදෙන පිළිහුඩුවන් ඔබ ගෙවත්ත අවටත් උදැසනම මේ කාලයේ දී දැක ගත හැකි වනු ඇත.

රෑන ගිරවා (Rose-ringed Parakeet) ද ගෙවත්තේ දැකගත හැකි ආදරවන්ත හැසිරීම් දක්වන කුරුල්ලෙකි. හොට පටලවා ගනිමින් දක්වන හැසිරීම සිපගැනීමක් සිහිගන්වයි. අප සැවොම දන්නා තවත් මනරම් courtship display එකකි පිල්විදහා දක්වන මොනරාගේ මනරම් රන්ගනය. දැන් දැන් සමහර පෙදෙස් වල ගෙවතු වලින් ද වාර්තා වන මොණරා ගේ රන්ගනය නම් ලෝකයේම ප්‍රසිද්ධ රන්ගනයකි.

අලුකොබෙයි යුවලක් (ච) රිශානි ගුනසිංග

කුරුල්ලන් ඈත අතීතයේ සිටි ඩයිනෝසරයන් ගෙන් පරිණාමය වී ඇතැයි සැලකේ. 2016 දී සිදුකල විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණ ය ක සොයා ගෙන තිබුනේ, සමහර ඩයිනෝසරයන් ද අද කුරුල්ලන් විසින් සිදුකරන ආකාරයේ  මෙවැනි courtship display හි යෙදුනු බවයි . ඩයිනෝසරයන් ගේ ෆොසිල හමුවූ ස්ථාන කීපයකින් ම බිම පාෂාණ වල එකම රටාවකට පාහේ පාද තැබීමෙන් ඇති වූ සළකුණු අධ්‍යයනය මගින් මේ පරීක්ෂකයින් මෙම නිගමනයකට එළඹී තිබේ.

සහකාරිය ක් දිනා ගැනීමට කරන මෙවන් රන්ගනය යන් විටෙක කුරුල්ලාට අවාසි දායක අවස්ථා බොහොය. පලමුව පිරිමි කුරුල්ලන් මේ කාලයේ දී වඩා වර්ණවත් වේ. මෙසේ වඩාත් වර්ණවත් වීමක් යනු විලොපිකයන්ට ගේත් අවධානය වඩාත් ම යොමු වීමකි. අනෙකුත් පිරිමි කුරුල්ලන් සමග සටනකින් තුවාලයක් වුවහොත් එයත් අවාසිය කි. එහෙත් පරිණාමයේ දී හොඳම ජාන ඉදිරියට ගෙනයාමේ ක්‍රමවේදයක් ලෙස මෙම පෙරපෙම් චාරිත්‍ර ඇතිවූ බව පිළිගත් මතයකි.

පෙරපෙමට මෙතරම් කාලයක් හා ශ්‍රමයක් වැය කලත්, කුරුල්ලන් අතර ලිංගිකව හැසිරීමට නම් ගතවන්නේ ඉතාමත් කුඩා කාලයකි. ක්ෂිරපායින්ට මෙන් පිරිමි සහ ගැහැණු ලෙස වෙනස් වූ ලිංගික අංග කුරුල්ලන්ට නොමැති අතර, cloaca නැතහොත් Vent ලෙස හදුන්වන වන, වසුරු පිට කිරීමටත් භාවිත වන සමාන විවරය න් පිරිමි මෙන්ම ගැහැණු කුරුල්ලාට ද තිබේ. ලිංගික එක්විමකදී කිරිල්ලිය තම වලිගය පසෙකට කර ඇයගේ Cloaca විවරය නිරාවරණය කරන අතර, ඇයගේ පිට මත නැගී පිරිමි කුරුල්ලා තම Cloaca විවරය ඒ මත සමපාත කර ශුක්‍රාණු පිට කිරීමක් සිදු කරයි. මේ ක්‍රියාවලියට සාමාන්‍යයෙන් ගතවන්නේ තත්පර කිහිපයක් පමණි.

සුවැදී සමයන් (Breeding Season) කුරුලු වර්ගයෙන් වර්ගයට වෙනස් වේ. එහෙත් හොඳින් නිරීක්ෂණය කළහොත් පෙරපෙම චාරිත්‍රයේ යෙදෙන කුරුල්ලන් මෙන්ම ඔබ නිවස අසල කැදලි තනන කුරුල්ලන් ද ඔබට දැක ගත හැකි වනු ඇත. විවිධ කුරුල්ලන් කැදලි තනන්නේ විවිධ ආකාරයට වන අතර, ඔබ ගේ ගෙවත්තෙත් වැඩිපුර ගස් වවා ඔවුන්ට හිතරක පරිසරයක් නිර්මාණය කළහොත්, වසර පුරාම ඔබගේ ගෙවත්ත කුරුල්ලන්ගේ ආදරයෙන් පිරිණු ස්ථානයක් වනු නිසැකය.

මොනරාගේ නැටුම

World Otter Day falls on Wednesday (May 30); but an unfortunate otter inhabiting the marshes of Kotte, close to Parliament, did not live to see this day http://www.sundaytimes.lk/180527/news/calls-to-protect-colombos-urban-wildlife-as-dead-otter-discovered-near-parliament-295913.html. 

Environmentalists have asked motorists not to speed on the roads adjacent to urban marshland after the carcass of an otter was discovered close to the Parliament vehicle park and jogging track at the Kimbulawela junction recently.

Naturalist Rukmal Rathnayake who was one of the first to spot the dead mammal around 6.30 a.m. on May 19 said, “The otter was a well grown healthy female. There was blood on its body indicating it was hit by a speeding vehicle at night.”

Otters are known to inhabit the Kotte marshes and the nearby Thalangama lake and otter scats and paw marks have been sighted on the area’s muddy banks, but this shy, mainly nocturnal animal has never been spotted in this urban area. Sandun Bandara, Land Reclamation and Development Corporation’s Environmental Officer said that the otter that met her untimely death may have been inhabiting the Diyasaru Park.

Known as ‘dhiya balla’ in Sinhala the otter is a semi aquatic carnivorous mammal. There are 13 different species of otters found worldwide and the one found here is the eurasian otter, scientifically known as Lutra lutra.

No World Otter Day for her: The dead otter found close to Parliament

The eurasian otter has been categorised as ‘vulnerable to extinct’ by the National Red List of Threatened Fauna; but amazingly these elusive mammals still survive on the fringes of an urban city like Colombo.

Chair of the Otter Specialist Group of the International Union for Conservation of Nature (IUCN) Prof. Padma de Silva who has been studying the distribution of otters in Sri Lanka since 1988 said during the day these shy mammals are found in dense thickets of bush or fern close to water bodies. Pawmarks on streamside mud or droppings beside water bodies are the first signs of their presence. She said although Sri Lanka has a healthy population of otters, they were facing threats due to the ever increasing loss of wetland habitat.

Experts said incidents of otters being killed in road accidents have been recorded occasionally. In 2014, a dead otter was reported by Kithsiri Almeida in Puttalam while another one was reported in Udawalawe. However, they pointed out that the number of otters killed in road accidents could be higher as their carcasses are often mistakenly identified as civet or mongoose.

They said it was important to have over passes or under passes especially in urban wetland areas, known to be inhabited by otters and other wildlife, as they do in other countries, so that these animals could cross the road safely.

The experts also said it was important to protect the wildlife found in the remaining marshy areas in the outskirts of Colombo in Kotte, Thalawathugoda, and Kimbulawela. They said these areas still have quite a population of urban wildlife including rare nocturnal creatures such as the otter and fishing cat. Pointing out that although it was tempting to speed on these stretches of roads, especially at night, they urged motorists to be mindful when driving in these wetland areas and protect the urban wildlife that Colombo is still blessed with.

Otter killed in Puttalam 2014 (c) Kithsiri Almeida

Scientists hope a line of buoys enclosing threatened sections of the Bar Reef will provide a lifeline for the dying marine sanctuary. Published on SundayTimes on 13.05.2018
http://www.sundaytimes.lk/180513/news/floating-lifeline-to-rescue-dying-bar-reef-293881.html

Bar Reef, off Kalpitiya, is one of the marine sanctuaries affected by catastrophic coral bleaching. Marine activists who deployed a number of floating buoys demarcating two sections of Bar Reef from March 26-29 to keep human activities at bay and assist the reef’s recovery, say a united front is vital for the success of such projects.

“Evidence-based science, support from the community and the right attitude are the combinationthat will work to conserve Sri Lanka’s rich biodiversity,” marine researcher Dr. Sewwandi Jayakody said.

Bar Reef Marine Sanctuary covers 306.7 sq km of coral reef and is considered the healthiest coral reef area in Sri Lanka, with live coral cover of around 80 per cent of the underlying layer, until it was hit by a warm oceanic current in 1998 that also destroyed other coral reefs around the island.

Bar Reef recovered to some extent from this destruction, but was again damaged by another large coral bleaching event in 2016. “On some areas of Bar Reef, the live coral cover had fallen lower than 2 per cent,” marine researcher Prasanna Weerakkody revealed. Dead corals have turned into rubble that moves with strong currents, impeding coral building-organisms from settling in and thus slowing the recovery of the reef.

Human activities such as fishing on the reef further disturb the recovery process, so marine biologists agreed that keeping the area free of such activity could hasten its recovery. Coral reefs in and around the southern coast at Hikkaduwa, Rumassala, Unawatuna and other places have not recovered from the 1998 bleaching event. Mr. Weerakkody suggested that one factor that had contributed to the partial healing of the coral reefs in the northern, north western and eastern seas was that the war had restricted seagoing activities in these areas. This prompted the notion to keep an area of the damaged southern reef protected from human activities.

Most of the coral reefs are located adjacent to beaches, but the Bar Reef is farther from the shore and is fully submerged. In some parts, the Bar Reef is nine metres (30 feet) underwater but there are shallower areas just a metre below the surface that are affected by human activity, and a section measuring half a sq km and another smaller section have been “fenced off” by buoys.

Mr. Weerakkody explained that setting up the buoys had to be carefully-planned as they had to be fixed firmly underwater so that they would not move around and damage the coral.

The laying of the buoys was carried out by the Ocean Resources Conservation Association (ORCA) and the Department of Wildlife Conservation under the Environmental Sensitive Areas project which is implemented by the Ministry of Mahaweli Development and Environment and is supported by the UNDP with funding from the Global Environment Facility (GEF).

The critical factor is how different parties joined hands to protect a natural resource, said Dr. Jayakody, senior lecturer at Wayamba University, which is also involved in this project.

“This has been a case where scientists, policy-makers, funders and even communities came together for the protection of a natural resource,” Dr. Jayakody said.

The co-operation of ORCA, the Wildlife Department, the navy, the UNDP, the International Union for the Conservation of Nature (IUCN), district and divisional authorities and community members of Kandakuliya, Kudawa and Kalpitiya was the crucial factor in the success of this assignment, she said.

The project team had involved the community by educating people on the importance of the Bar Reef for their livelihood. The coral reefs act as fish breeding grounds, so a healthy reef would bring up fish stocks that would help fishermen. They were told a healthy coral reef would be a jewel for tourist operators and this too would benefit the community,

As Bar Reef is difficult to monitor, being at a distance from land, Dr. Jayakody is calling on visitors to the reef and others to respect the buoy boundaries as the success of the project would depend on this.

Coral expert Arjan Rajasuriya, who co-ordinates the IUCN’s coastal and marine programme, also emphasised the importance of isolating sections of the reef from human activity and obtaining community support.

Amanda Samani Jayawardhana who specialises in conceptual photography to hold her maiden exhibition. Published on SundayTImes on 18.06.2018 http://www.sundaytimes.lk/180617/magazine/clicking-not-just-a-picture-but-a-story-297936.html

“Photography is more than just a collection of random clicks. I treat the camera as a tool that helps me to express a story,” says Amanda Samani Jayawardhana who will hold her maiden solo photography exhibition titled ‘Artsy’ next weekend.

The 50 photographs she has chosen to exhibit cover a wide array of subjects ranging from nature, culture, people, babies, jewellery – each with its own story.

Speaking to the Sunday Times magazine, Amanda says she is fond of conceptual photography that is often staged to illustrate an idea.The photos testify that she has a keen eye to capture a unique story out of ordinary settings. The photograph showing dozens of bee-like insects gathering to feed on sugar crystals was taken when the insects were feeding on sugar thrown out randomly by a roadside juice seller. Amanda took the photograph at an angle to bring the heart shape into the frame.

This juice seller Amanda had met in India, she observed, would throw out the last bit of sugar at the bottom of each sack containing the sugar for the bees. It was the dry period and the man had said that without this sugar, the insects would starve. Yet however, short of food, the bees were disciplined in feeding; unlike humans who would try to grab all they could. “I wanted to capture this story in my photograph,” Amanda says.

She also sets the stage to take some of her photographs to tell a specific story. In one, she painted nuts and bolts in bright red before giving them to a labourer to hold. “These people are compelled to do manual work, but they too are humans in our society who have a warm heart as much as we do. I made the red nuts and bolts to be held in a heart-shape to contrast that,” said Amanda again emphasizing that she wants viewers to read the stories told by these photos.

Touching on lighter themes, Amanda has included a number of baby photographs in her exhibition. “Baby photography is becoming a more commercialized area in photography now and I wanted to see it in a very natural angle to give every single photograph a soft touch,” she says. Parents of course want a memorable photo and Amanda advises keeping the background simple and trying out natural light as much as possible. “Babies are unpredictable, so you need to be ready to click on the moment of truth that brings out their smile or any specific activity to get a memorable photo,” she says.

A professional art photographer with nearly seven years experience in the industry, Amanda has already bagged over 40 national and international awards for her photography.

Having started photography at Grade 6 using a small 110 (one-ten) camera given by her grandfather, Amanda pursued her hobby even at school. After gaining a B.A. (Hons) degree in Image Art Special at the Department of Fine Art, University of Kelaniya, she worked as a visiting lecturer at the Sri Palee Campus and lectures diploma students of the National Photographic Art Society of Sri Lanka.

Amanda who is also an active member of the Women’s Photographic Association of Sri Lanka says she hopes her exhibition will encourage other women photographers. “We still have restrictions in our society or with our own mindset. But it is indeed time to break free and I do hope my exhibition will encourage more women photographers to come forward to do their own events to promote photography,” she says.

Amanda will conduct a separate session on June 23 evening for schoolchildren who are interested in art photography and has invited many girls’ schools to participate.

The ‘Artsy’ photography exhibition will be held on June 23 and 24 from 10 a.m. to 6 p.m. at the JDA Perera Gallery at Horton Place, Colombo 7.

Cattle Egret is a common bird – but can you spot this bird in your area these days..? The photos show ground of University of Colombo on the morning of 26th of May 2018. There were 55 Cattle Egrets foraging on the wet ground with number of them in full breeding plumage. The birds started gathering few days prior, where about 35 cattle egrets were counted on University Grounds on 22nd of May. On 22nd of May; Prof.Kotagama pointed out this could be a congregation before a seasonal movement/ migration and when I visited university of Colombo on 4th of June – not a single Cattle Egret could be spotted.

Elsewhere (in India), it researchers observed Cattle Egrets show seasonal movements during their breeding season along with the monsoon – getting disappear in June and emerge back in September. So our cattle egrets too could be following a similar pattern without our notice.

So do observe cattle egrets and report cattle egret sightings. If you remember an area where cattle egrets were present earlier, please make a visit this week to the location to find out whether they are still there. You can send observations to gardenbirdwatch.srilanka@gmail.com.

Following is an article about the phenomena appeared on Vidusara 20.06.2018

A cattle egret in breeding plumage (c) Evarts Evarts

දිගු කකුල් සහිත, මාළුන් අල්ලා ගැනීමට ම පිහිටි උල් දිගු හොටක් සහිත, බොහෝ විට ජලාශ්‍රිතව දැකගත හැකි සුදෝ සුදු කුරුල්ලන් ‘කෝකුන්’ සේ පොදුවේ හැදින්වීමට අප පුරුදු වී සිටින්නෙමු. ශ්‍රී ලංකාවේ දී අප දකින සුදු පැහැති කොකුන් සියල්ලන් ම පාහේ එක් වර්ගයක් යැයි සිතුවත්, සැබහින් නම් එවන් කොකුන් වර්ග 4ක් සිටි. මහ කොකා (Great Egret), මැදි කොකා (Intermediate Egret), පුංචි අනු-කොකා (Little Egret) සහ ගව කොකා (Cattle Egret) මේ කොකුන් වර්ග වේ.

මේ අතරින්, පළමු කොකුන් තුන් වර්ගයම ජලාශ්‍රිත ව වාර්තා වුවත්, ගව කොකා නම්, බොහෝ තැන් වල වාසය කිරීමේ කලාව හොදින් ප්‍රගුණ කරගත් කුරුල්ලෙකි. සෙසු කොකුන්ට සාපේක්ෂව ගව කොකුන්ගේ ගෙල කෙටි වන අතර පැහැදිලිව දැකිය හැකි ත්‍රිකෝණාකාර හිසක් පිහිටා තිබේ.

ගෙරි-කොකා නැතහොත් ගව කොකා ලෙසද හදුන්වන කුඩා ප්‍රමාණයේ කොකෙකු වූ Cattle Egret, වචනයෙන් කියවෙන ලෙසම බොහොවිට ගවයන් ආසන්නයේ බොහෝවිට දැක ගත හැකිවේ. ගවයන් ගේ චලනයේ දී සහ ගමනේ දී කලබල වී ඉවත් වන ගෙම්බන්, තනකොලපෙත්තන් වැනි කෘමින් ද පණුවන් ද ආහාරයට ගන්න අතර ගවයන් ගේ ඇගේ වසන  මැස්සන්, අටමස්සන්, කිණිතුල්ලන් අල්ලා ගන්නා නිසා, ගවයන් ට ද මේ කුරුල්ලාගේ ගැවසීම ප්‍රයෝජනවත් වේ.

Cattle egrets with cattle (c) Audubon Society

ගවයන් ගැවසෙන ස්ථාන වල බහුලව සිටියත්, ගව කොකා පරිසරයට හොඳින් අනුවර්තනය වීමට හැකියාව පෙන්න්වන්නේ, ගවයන් නොමැති නගරාශ්‍රිත ව ද හොඳින් දිවි ගෙවීමට ඇති හැකියාවයි. විවිධ ප්‍රදේශ වල පැතිර සිටින ගව කොකා, විශේෂයෙන්ම නගරාශ්‍රිතව කුණු බැහැර කරන ‘කුණු කඳු’ ආශ්‍රිතව ව සුලබ දසුනකි.

සාමාන්‍ය කාල වල දී සම්පුර්ණයෙන් සුදු පැහැති වන ගව කොකා සුවැදී සමයේ දී හිස, ගෙල සහ ඉහල පිට කය රන්වන් පැහැයක් ගනී. බොහෝ විට තෝරාගත් ගසක සමුහයක් ලෙස කැදලි තනයි. මෙම ගස බොහෝ විට දිය පාරක් හෝ වැවක් අසල තිබෙන බව අද්යයනය කර තිබේ.

සාමාන්‍යයෙන් සුවැදී සාමය මැයි සිට ඔක්තෝබරය දක්වා දිවෙන බව සදහන් වේ. එහෙත් මේ පිළිබද නිසි අධ්‍යයනයක් අවශ්‍ය බව පෙන්වා දෙන්නේ, සුවැදී සමය පාදක කරගත් සංචරණයක් මොවුන්ගේ දක්නට තිබෙන බැවිනි.

උදාහරණයක් ලෙස ගතහොත්, කොළඹ ප්‍රදේශයේ දී මැයි මස අගදී පමණ මේ කුරුල්ලන් එක් වර අතුරුදහන් වන අතර, ඔක්තෝබරය පමණ වන විට නැවතත් දක්නට ලැබේ. ඉන්දියාවේ කල අධ්‍යයනයකට අනුව, නිරිත දිග මෝසම් වැස්සත් සමග එම ප්‍රදේශයෙන් අතුරුදහන් වන ගව කොකුන්, නැවතත් ඔක්තෝබරයේ දී එම ප්‍රදේශයට පැමිණේ. මිට අමතරව කාලයකදී නිහැරීමක් (Migration) ද, සමරහ ගව කොකා ගහණ විසින් සිදු කරන බව අනුමාන කෙරේ.

කොළඹ ප්‍රදේශයේ දී සිදුකල නිරික්ෂනයන්ගෙන් ද පැහැදිලි වුයේ, ගව කොකුන් කාලයක දී ප්‍රදේශයේ දී දැකගත් නොහැකි බවය. මෙහි දැක්වෙන කොළඹ විශ්ව විද්‍යාලයේ පිට්ටනියේ දී මැයි 26වැනිදා උදෑසන ගත ජායාරූපයකි. මෙහි දැක්වෙන පරිදි ගව කොකුන් 55ක් පමණ ගණනය කිරීමට හැකිවිය. මිට දින කිහිපයකට පෙර සිටම, විශ්ව විද්‍යාලයීය පිට්ටනියට මේ කුරුල්ලන් එකතු වීම ඇරඹු බව, එම විශ්ව විද්‍යාලයේම මහාචාර්ය සරත් කොටගම මෙම සිදුවීම හැදින්වුයේ, මෙය මේ කුරුල්ලන් වෙනත් ස්ථානයක ට යෑමට ප්‍රථම සිදුකරන එක්රැස් විමක් විය හැකි බවය. කියූ පරිද්දෙන් ම ඊලග සතිය වනවිට, පිට්ටනියේ එකුදු ගව කොකෙකු හෝ වාර්තා නොවිය.

ඔක්තෝබරයේ දී මේ කුරුල්ලන් නැවත දක්නට ලැබෙන බවත්, මෙය සුවැදී සාමය පාදක කොටගත් ගමනක් ලෙස සිතිය හැකි බවත් මහාචාර්ය කොටගම අප වෙත පැවසිය. “ගෙරි කොකා ගොඩක් බහුල ව දැකගත හැකි කුරුල්ලෙකු නිසා, බොහෝ විට අපේ අවධානයට ලක් වෙන්නේ නෑ. ඒත් මේ දවස්වල ඔබේ ප්‍රදේශයේත් මේ කුරුල්ලා දැක ගන්න පුළුවන් ද කියල නිරීක්ෂණය කරන්න” යැයි මහාචාර්ය කොටගම ආරාධයනක් කළේය.

කුරුල්ලන් ගැවසෙන කුණු ගොඩක් වැනි තැනක් මේ කුරුල්ලන් නිරීක්ෂණයට හොද ස්ථානයකි. නැවතත්, මේ කුරුල්ලන් දක්නට ලැබෙන දිනය ද සටහන් කර ගැනීමෙන් මේ පොදු කුරුල්ලා ගේ හරිහැටි නොදත් විස්තර සොයා ගැනීමට ඔබටත් උදව් කිරීමට හැකි වනු ඇත. ඒ නිසා ඔබගේ නිරික්ෂණයන් gardenbirdwatch.srilanka@gmail.com වෙත යොමු කරන්න.

The aggregation of Cattle Egret on University Grounds on 26.05.2018